Op 1 september 2023 is de Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding (LFI) gestart als een nieuwe crisisorganisatie bij het RIVM. De LFI zal de landelijke opschaling van medisch-operationele processen voor de infectieziektebestrijding tijdens een pandemie coördineren.

Achtergrond

Tijdens de COVID-19-pandemie hebben we gezien wat grootschalige opschaling betekent. De grote hoeveelheid vragen van burgers, diagnostiek, bron- en contactonderzoek en het grote aantal vaccinaties was ongekend. Een dergelijke snelle en grote opschaling van de bestrijdingsprocessen hebben we niet eerder meegemaakt. Er lag geen draaiboek klaar hoe je in zo’n situatie moet opschalen. Logistiek moesten we veel improviseren om de bestrijdingsprocessen zo snel en op zo grote schaal uit te voeren.

We hebben veel geleerd van de COVID-19-pandemie. Deze  lessen kunnen we gebruiken ter voorbereiding op een volgende pandemie. Nederland wil pandemisch paraat zijn en bij een volgende pandemie snel kunnen opschalen in medisch-operationele processen. Zo’n opschaling moeten we efficiënt en doelgericht uitvoeren, waarbij we de dienstverlening voor de inwoners van Nederland zo makkelijk mogelijk maken. Bijvoorbeeld door rekening te houden met de bereikbaarheid en de toegankelijkheid van de uitvoeringslocaties.

Daarom heeft het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) in juni 2022 opdracht gegeven een landelijke crisisorganisatie op te richten die verantwoordelijk is voor de opschaling van medisch-operationele processen tijdens de uitbraak van een A-infectieziekte met een landelijke impact. Het besluit van de minister volgde op het Adviesrapport Landelijke Functionaliteit Infectieziektebestrijding (LFI).¹

Het ministerie van VWS besloot dat deze landelijke crisisorganisatie, de LFI, wordt ondergebracht bij het RIVM. Eerst is er een programma gestart om de LFI-organisatie te ontwerpen.
Bij een toekomstige pandemie zal de minister van VWS de infectieziektebestrijding aansturen en zal de minister via de LFI aan GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en opdracht geven de bestrijdingstaken uit te voeren.

Hoe is de LFI opgezet?

Zoals eerder genoemd, is er eerst een programma gestart om de LFI-organisatie te ontwerpen. Het programma had als doel om samen met partners in de infectieziektebestrijding te kijken hoe de nieuwe crisisorganisatie eruit moet zien. In het programma werkten veel mensen met ervaring in de covidbestrijding bij bijvoorbeeld GGD’en of GGD GHOR Nederland Gemeentelijke / Gemeenschappelijke GezondheidsDienst – Geneeskundige HulpverleningsOrganisatie in de Regio (Gemeentelijke / Gemeenschappelijke GezondheidsDienst – Geneeskundige HulpverleningsOrganisatie in de Regio). Op verschillende onderwerpen gingen zij aan de slag om de LFI te ontwerpen.

Samen met GGD’en, GGD GHOR Nederland, verschillende onderdelen van het RIVM, zoals het CIb Centrum Infectieziektebestrijding (onderdeel van het RIVM) (Centrum Infectieziektebestrijding (onderdeel van het RIVM)), en het ministerie van VWS brachten zij in kaart welke taken en afdelingen de LFI straks krijgt.  Vervolgens is besproken op welke manier deze taken en verantwoordelijkheden het beste binnen het huidige infectieziektebestrijdingslandschap kunnen worden georganiseerd. Een nieuwe organisatie in een bestaand veld plaatsen vraagt om goede afstemming en zorgvuldigheid. Daarom is er bij het ontwerp van de LFI veel gesproken met partners binnen de keten.

Het grootschalig organiseren van diagnostieklocaties, zoals we tijdens de COVID-19-pandemie kenden, is bijvoorbeeld een taak en verantwoordelijkheid van de LFI. De locaties moeten voor iedere Nederlander toegankelijk zijn. Daarom is een goed georganiseerde aanpak nodig. Aspecten waar je dan aan moet denken zijn het organiseren van grote locaties met een logische verspreiding in Nederland die voldoen aan allerlei voorwaarden. Maar ook het inkopen van materiaal en de inzet van personeel moeten goed geregeld zijn.

Waar staan we nu?

Het ontwerp van de LFI is eind september 2023 afgerond. De LFI is nu een Tijdelijke Werkorganisatie binnen het RIVM en wordt volgens de ontwerpen opgebouwd tot het nieuwe Domein Regie op uitvoeringsprogramma’s. Dit domein valt niet onder het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb).

De komende jaren krijgt de LFI steeds meer vorm. De taken en verantwoordelijkheden worden concreter, tastbaarder en zichtbaarder. De papieren ontwerpen worden werkelijkheid. Zo wordt er per ontwerp gekeken hoeveel mankracht nodig is om een bepaalde taak uit te voeren en zullen er afspraken op operationeel niveau, dus ook met professionals, worden gemaakt over hoe we met elkaar gaan samenwerken.  

Een voorbeeld hiervan is het idee om een serviceplein in te richten, waar GGD’en terechtkunnen met een aanvraag voor bijvoorbeeld diagnostiekmateriaal. De eerste jaren worden de functies stap voor stap concreet uitgewerkt met de betrokken partners in de infectieziektebestrijding. De LFI moet ervoor zorgen dat alle partijen en partners zich op een structurele manier voorbereiden in de voorbereidende fase van een infectieziekte-uitbraak (dus als er geen sprake is van een pandemie). En tegelijkertijd moet de LFI altijd klaarstaan om in geval van een pandemie, na opdracht van de minister van VWS, de opschaling van medisch-operationele processen aan te sturen. Voor beide situaties is het belangrijk dat alle partners in het veld weten wat er van hen wordt verwacht en wat de LFI doet.

Wat deed ik als arts infectieziektebestrijding binnen het programma?

Binnen het programma was een rol opgenomen voor een arts Maatschappij en Gezondheid Infectieziektebestrijding als medisch adviseur voor het programmamanagement. Ik vervulde deze rol tussen 1 mei en 1 september 2023. Ook tijdens de opbouwfase en in de vaste LFI-organisatie zullen medisch adviseurs, bij voorkeur artsen M+G Infectieziektebestrijding, aangesteld zijn voor medisch advies.

Als medisch adviseur keek ik op hoofdlijnen mee of de ontwerpen voor de verschillende onderdelen van de LFI ook medisch gezien klopten. Ik gaf aan wat aandacht nodig heeft vanuit het medisch perspectief of vanuit het reguliere infectieziektebestrijdingswerk. Ik deelde mijn ervaringen over het werk bij de een afdeling infectieziektebestrijding bij een GGD en wat ik tijdens de COVID-19-pandemie heb meegemaakt. Mijn inzichten waren waardevol voor zowel de ontwerpteams als het programmamanagement. Als arts beredeneer je vanuit de inhoud en houd je rekening met zaken die voor andere professionals niet zo vanzelfsprekend zijn. Je kunt bijvoorbeeld denken aan medische aansprakelijkheid en beroepsgeheim, en hoe je daarmee omgaat in een pandemische situatie. Ik zorgde er dan voor dat dit werd meegenomen in de ontwerpen.   

Ook bij het vooruitdenken naar de implementatiefase en de uiteindelijke organisatie, gaf ik aandachtspunten mee. Juist omdat in deze implementatiefase steeds meer partners en organisaties in het uitvoerende infectieziektebestrijdingsveld gaan samenwerken, zoals de GGD’en en het LCI Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding). Dan is het fijn als er iemand meedenkt die de routes, gebruiken en gewoonten kent.

Mijn werk was op een erg hoog abstractieniveau. Het klopt dus dat je als IZB Infectieziektebestrijding (Infectieziektebestrijding)-professional niet zo veel meekreeg van wat het programma allemaal deed. Maar nu de LFI-organisatie wordt opgebouwd, wordt dit waarschijnlijk stap voor stap steeds duidelijker en uiteindelijk komen we tot een betere samenwerking tussen de verschillende organisaties in een pandemisch paraat Nederland. Houd deze LFI-collega’s dus in het oog tijdens de ontwikkeling van de LFI-organisatie en stel je vragen bij onduidelijkheden. Elkaar leren kennen is de basis van een goede samenwerking.  

Meer weten over de LFI? Check Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding (LFI) | RIVM