De COVID-19 pandemie heeft diepe sporen nagelaten in de Nederlandse samenleving. Om de negatieve gevolgen aan te pakken en de gezondheid van burgers te bevorderen, heeft het Netwerk GOR bijeenkomsten georganiseerd met onderzoekers, beleidsmakers en professionals. Samen hebben zij de problemen geanalyseerd en aanbevelingen geformuleerd om de impact van de pandemie te verminderen. Deze aanbevelingen vragen om een gecoördineerde aanpak van verschillende beleidsmakers, waaronder ministeries, lokale overheden, onderwijsinstellingen, gemeenschapsorganisaties en intersectorale samenwerkingsverbanden. Hieronder volgen enkele belangrijke aanbevelingen uit de bijeenkomsten met experts in oktober en november 2023

1. Erken het voortdurende leed van de pandemie

Het is belangrijk dat de overheid erkent wat getroffenen tijdens de crisis hebben meegemaakt. Dit helpt hen bij het verwerken van verdriet en voorkomt dat mensen onnodig klachten ontwikkelen door gebrek aan aandacht, erkenning en steun. Hieronder volgen enkele adviezen voor de overheid.

  • Grijp kansen om het geleden leed te erkennen, in plaats van mee te gaan met de waan van de dag. Deze kansen komen niet meer terug.
  • Vind mensen die behoefte hebben aan professionele hulp en bied hen ondersteuning zodat gezondheidsproblemen voorkomen of verzacht worden.
  • Overweeg een Nationale Dag van Herdenken en/of Rouwen bij een volgende pandemie.
  • Stimuleer een gevoel van saamhorigheid en laat zien dat de pandemie de samenleving als geheel raakt. Voorkom halfslachtige initiatieven.

2. Maak mentale gezondheid bespreekbaar

Doorbreek het taboe op het bespreken van mentale problemen, verdriet en onbegrip. Dit helpt mensen zich minder eenzaam en meer gesteund te voelen en bevordert de uitwisseling van gezondheidsadviezen. Dit advies is voor iedereen in Nederland en speciaal zorg of onderwijsprofessionals.

  • Creëer plekken waar mensen laagdrempelige met elkaar in gesprek kunnen gaan.
  • Normaliseer negatieve gevoelens uit de pandemie en maak duidelijk dat deze gevoelens normaal zijn bij abnormale omstandigheden.
  • Geef informatie over wat te doen als (mentale) gezondheidsklachten aanhouden.
  • Verbeter communicatie en zorg ervoor dat mensen weten welke diensten beschikbaar zijn.
  • Pas communicatie aan op de mensen die je wilt bereiken.
  • Gebruik creatieve vormen zoals theater of tentoonstellingen om ervaringen van de pandemie te verwerken en te bespreken.

3. Breng medemenselijkheid in de crisiscommunicatie

Aan iedereen die betrokken is bij crises en crisiscommunicatie: Zorg voor empathische en gevoelige crisiscommunicatie die de persoonlijke gevolgen van crises erkent en adresseert, en niet alleen ingaat op cijfers, instructies en regels. Dit helpt draagvlak voor maatregelen te creëren en vertrouwen in de overheid te versterken.

4. Stimuleer sociale verbondenheid en pas je aan de lokale situatie aan

Landelijke, regionale en lokale bestuurders moeten inspelen op de beleving, cultuur, leeftijd, kwetsbaarheden, gezondheid en levenssituatie van getroffenen en de lokale context. Dit vergroot herkenning en inclusie, en versterkt de betrokkenheid en veerkracht van gemeenschappen.

  • Betrek mensen uit de lokale gemeenschap, zoals scholen, werkgevers en consultatiebureaus, bij het implementeren van overheidsprogramma’s en pas ze aan op de lokale context.
  • Stimuleer samenwerking tussen burgers, overheid, zorginstellingen en andere organisaties om lokale problemen op te lossen en de gemeenschap te versterken, zoals de GROZ-beweging.
  • Moedig activiteiten aan die het gemeenschapsgevoel en burgerparticipatie versterken, zoals vrijwilligerswerk of straatfeesten.

5. Creëer aandacht voor positieve ontwikkelingen

Tijdens de pandemie hebben mensen geleerd meer rust en reflectie in hun leven te brengen, te accepteren dat het leven niet volledig maakbaar is, en het belang van aandacht, waardering en begrip voor naasten en kwetsbaren te erkennen. Versterk deze positieve ontwikkelingen om de weerbaarheid van gemeenschappen te vergroten. Iedereen die zorg en verantwoordelijkheid draagt voor anderen, zoals ouders, leidinggevenden en zorgverleners, kan hieraan bijdragen.