De OOS let, in opdracht van de ANVS, nu extra goed op de radiologische situatie in Oekraïne. Om vrijgekomen radioactieve stoffen snel te signaleren, monitort het RIVM internationale meetnetten. Ook volgt het RIVM de berichten van het Internationaal Atoomenergie Agentschap van de Verenigde Naties (IAEA International Atomic Energy Agency (International Atomic Energy Agency)) op de voet. Maar het RIVM doet meer:

Stralingsexperts 

Bij het RIVM werken veel stralingsexperts. Elke expert heeft een eigen deskundigheid. Deze experts vormen samen de Ongevalsorganisatie Straling (OOS). Hierin zitten bijvoorbeeld meetdeskundigen en modelleurs. Modelleurs kunnen berekenen hoe radioactiviteit zich verspreidt. De meetdeskundigen hebben naast eigen metingen (van o.a. het Nationaal Meetnet Radioactiviteit (NMR Nationaal Meetnet Radioactiviteit (Nationaal Meetnet Radioactiviteit))) ook toegang tot stralingsinformatie uit het buitenland. Daarmee kunnen ze (bijna) real-time zien of een radioactieve wolk uit het buitenland richting Nederland komt. 
De modelleurs berekenen hoe en waarheen de radioactieve stoffen in de lucht zich verspreiden. Ook maken ze een inschatting van de risico’s voor de bevolking in Nederland. 

De stralingsexperts van de OOS stellen het zogenoemde radiologisch beeld op. Daarin maken ze inzichtelijk wat de radiologische situatie is en geven ze advies over eventuele maatregelen.
Het RIVM kan deze taak ook binnen het Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk (RGEN Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk (Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk)) oppakken, als de expertise van andere kennisinstituten nodig is.

Uitwerken van scenario’s

De OOS heeft na het uitbreken van de oorlog direct scenario’s opgesteld. Deze brengen in kaart welke situaties kunnen leiden tot de uitstoot van radioactief materiaal in Oekraïne. Op basis van een realistische inschatting van hoeveel radioactief materiaal kan vrijkomen, heeft het RIVM berekend hoe dat radioactief materiaal zich zou kunnen verspreiden. Mochten er daadwerkelijk radioactieve stoffen vrijkomen, dan geven de modelresultaten direct aan in welk gebied mogelijk maatregelen genomen moeten worden.

Het is erg onwaarschijnlijk dat in Nederland maatregelen als schuilen, evacueren en jodiumprofylaxe nodig zijn. Dat blijkt uit de modelberekeningen die het RIVM heeft gedaan voor de verschillende scenario’s. Dit geldt zowel bij een ramp met een kerncentrale als bij inzet van een tactisch kernwapen in Oekraïne. 

Als er grote hoeveelheden radioactieve stoffen in Oekraïne vrijkomen en de weersomstandigheden voor Nederland ongunstig zijn, dan kunnen wel maatregelen voor de voedselketen nodig zijn. Denk hierbij aan het op stal zetten van koeien, zodat er geen radioactiviteit via gras en koeien in melk komt.

Op de website van de Rijksoverheid staat informatie over de oorlog in Oekraïne. In het onderwerp ‘Veiligheid in Nederland’ staat ook informatie over bescherming tegen straling.

Overzicht nucleaire installaties en opslag radioactief afval

Het RIVM heeft een overzicht gemaakt van nucleaire installaties en de plaatsen waar radioactief afval in Oekraïne ligt opgeslagen. De kerncentrale in Tsjernobyl is permanent gesloten. Daarnaast heeft Oekraïne op vier locaties in totaal vijftien werkende kernreactoren.

Kerncentrale Zaporizja heeft zes reactoren, Rivne heeft er vier, Kmelnytskyi twee en Yuzhnoukrainsk drie. Alle kerncentrales maken gebruik van bijna hetzelfde type reactor, namelijk een water-water energetic reactor (WWER/VVER) van 950 MW elektrisch vermogen. Alleen de reactoren 1 en 2 van de Rivne-kerncentrale hebben een ander vermogen van respectievelijk 361 en 384 MW. 

Daarnaast heeft Oekraïne een paar onderzoeksfaciliteiten. In Sevastopol (op de Krim) staat een onderzoeksreactor met een vermogen van 200 kW. In Kiev staat een onderzoeksreactor met een vermogen van 10 MW en in Kharkiv is een paar jaar jaren geleden een ‘Neutron Source’ gebouwd op basis van een elektronenversneller. De Neutron Source bevat weinig splijtstof en kernreacties stoppen vanzelf als het toestel wordt uitgezet. 

Verbruikt splijtstof van de kerncentrales wordt opgeslagen op het terrein van de kerncentrales zelf. Daarnaast zijn er nog een paar opslagplaatsen voor radioactief afval.

Hierboven heeft u kunnen lezen wat de RIVM Ongevalsorganisatie Straling (OOS) en het Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk ( RGEN Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk (Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk) (Radiologisch en Gezondheidskundig Expertise Netwerk)) doen om de nucleaire situatie in Oekraïne in de gaten te houden. De bevindingen van de OOS en het RGEN zijn opgenomen in meerdere rapportages. Deze rapportages zijn (deels) technisch van aard en beschrijven naast feitelijke gebeurtenissen ook  mogelijke gebeurtenissen. Sommige gebeurtenissen hebben dus niet plaatsgevonden, maar zijn geanalyseerd om beeld te krijgen van de mogelijke risico’s.

De rapportages van de OOS zijn gericht aan stralingsdeskundigen van de ANVS. De RGEN rapportages zijn gericht aan deskundigen van het Front office van het Crisis Expert Team straling en nucleair (CETsn), ook deskundigen van de ANVS. De ANVS informeert en adviseert departementen op basis van deze rapportages.

Hieronder kunt u naast de rapportages ook een leeswijzer downloaden. Deze leeswijzer geeft toelichting op de werkwijze en begrippen die gebruikt zijn in de rapportages.

Weest u ervan bewust dat bij het opstellen van RGEN rapportages vaak een keus gemaakt moet worden voor wat betreft de snelheid van opleveren van de rapportage en de volledigheid en nauwkeurigheid van de rapportage. Bijvoorbeeld: indien het opleveren van een rapportage snel moet gebeuren, zal de volledigheid en/of nauwkeurigheid onder druk komen te staan.