Veel planten en dieren komen in aanraking met microplastics. Als planten en dieren teveel microplastics opnemen dan kan dat schadelijk zijn. Onderzoek laat zien dat deze schadelijke effecten op verschillende manieren ontstaan.
Schadelijk op verschillende manieren
Een belangrijke manier is via voedsel. Het inslikken van microplastics kan bij dieren zorgen voor verstopping van de darm of verdunning van het voedsel. Daardoor nemen dieren mogelijk minder voedingsstoffen op.
Microplastics zelf kunnen ook schadelijk zijn. Ze veroorzaken mogelijk ontstekingen. Microplastics bevatten daarnaast ook chemische stoffen. Bijvoorbeeld weekmakers en kleurstoffen. Deze stoffen maken plastic flexibel of geven het kleur. Maar ze kunnen ook uit (micro)plastic weglekken. Als organismen deze stoffen uit (micro)plastics binnenkrijgen, dan kunnen ze daar schade van ondervinden.
Daarnaast is bekend dat bacteriën, virussen maar ook chemische stoffen uit het milieu zich hechten aan microplastics. Dieren die deze microplastics vervolgens inslikken, zijn daar dan ook aan blootgesteld. Ze zouden er bijvoorbeeld ziek van kunnen worden. Of dat ook echt gebeurt weten we nog niet.
Wat zijn de mogelijke negatieve effecten?
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de schadelijkheid van microplastics in het milieu. In het laboratorium doen onderzoekers experimenten met dieren, planten of bacteriën. Vaak mengen ze microplastics in het water of de (water)bodem en kijken vervolgens welke effecten optreden.
Uit deze onderzoeken blijkt dat microplastics meetbare schadelijke effecten kunnen hebben op dieren, planten en de bodem. Het overzicht hieronder geeft aan wat deze effecten zijn:
Vissen
Vissen
Negatieve effecten op het gedrag en mogelijk ook op de inname van voedsel of opname van voedingsstoffen.
Watervlo
Ongewervelden in het water (bijvoorbeeld kreeften)
Negatieve effecten op de overlevingskans, voortplanting, groei en mogelijk de inname van voedsel of opname van voedingsstoffen.
Schelpen
Ongewervelden in de waterbodem (bijvoorbeeld mosselen)
Negatieve effecten op de overlevingskans, voortplanting, groei en energiehuishouding
planten
Planten
Negatieve effecten op de groei, zaadkieming, aantal bladgroenkorrels en schade aan cellen en weefsels door oxidatieve stress.
Ongewervelden in de bodem (bijvoorbeeld regenwormen)
Ongewervelden in de bodem (bijvoorbeeld regenwormen)
Negatieve effecten op de voortplanting, groei, beweging en schade aan cellen en weefsels door oxidatieve stress.
Eigenschappen van de bodem
Eigenschappen van de bodem
Negatieve effecten op de verdampingssneldheid, de doorlaatbaarheid van water in de bodem, de hoeveelheid organisch materiaal en hoeveelheid fosfaat. De bodem is daardoor mogelijk minder bruikbaar voor bijvoorbeeld de landbouw.
De hierboven genoemde effecten worden het vaakst gevonden in wetenschappelijk onderzoek. Maar de lijst is nog niet volledig. Het kan zijn dat voor sommige soorten ook andere effecten van belang zijn. Denk bijvoorbeeld aan verstopping van het darmstelsel in vogels. Hoe meer we onderzoeken, hoe beter we begrijpen welke effecten microplastics op het milieu hebben.
Ook is het belangrijk dat deze effecten niet altijd optreden. Alleen als de concentratie van microplastics te hoog is in het water of de (water)bodem. Met een risicobeoordeling kan vastgesteld worden of deze effecten daadwerkelijk optreden bij de aanwezige hoeveelheid microplastics. De concentraties waarbij effecten optreden worden dan vergeleken met de concentraties die in het milieu zijn gevonden.
Zijn alle microplastics even schadelijk?
De samenstelling van microplastics is erg verschillend. Microplastics bestaan uit verschillende stoffen en komen voor in verschillende vormen en groottes. Daardoor is het effect op het milieu niet altijd hetzelfde. Het lijkt erop dat het volume en het oppervlakte van microplastics het belangrijkst zijn. Hoe groter deze zijn, hoe groter de schadelijke effecten op het milieu zijn.