De inwoners van Bonaire kunnen zich sinds het najaar van 2019 laten onderzoeken op borstkanker. In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)) hebben lokale partijen zoals het ziekenhuis, huisartsen en het zorgverzekeringskantoor BES een pilot gestart. Over een periode van zes maanden zijn 341 vrouwen een onderzocht. Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek (CvB (Centrum voor Bevolkingsonderzoek)) van het RIVM heeft deze pilot geëvalueerd en adviseert het ministerie om er mee door te gaan. Ook raadt het aan om onder meer toegankelijkheid, kwaliteit en ketensamenwerking te verbeteren.
Het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft het RIVM gevraagd om de pilot te evalueren. Het RIVM voert in Europees Nederland de regie op de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken naar kanker, maar was niet berokken bij de uitvoering van de pilot. De belangrijkste uitkomsten hiervan heeft staatssecretaris Paul Blokhuis op 5 oktober 2020 aan de Tweede Kamer gecommuniceerd. De staatssecretaris wil in de komende jaren ook starten met screening naar baarmoederhalskanker en darmkanker. Dit gaat eerst via pilots, die daarna moeten doorgroeien naar bevolkingsonderzoeken voor alle BES-elanden (Bonaire, Sint-Eustatius en Saba). Net als voor burgers uit Europees Nederland is dit voor de inwoners van deze bijzondere gemeenten in Caribisch Nederland (CN) een recht op basis van de wet Publieke gezondheid.
Het doel van de pilot was zo snel mogelijk te starten met screening naar kanker. Daarom hebben verschillende partners samen het primaire proces van screening ingericht en uitgevoerd. In de periode van oktober 2019 tot en met maart 2020 zijn ruim 900 vrouwen tussen de 50 en 75 jaar uitgenodigd voor een onderzoek in het ziekenhuis Fundashon Mariadal. Uiteindelijk hebben 341 vrouwen een onderzoek gekregen van wie ongeveer 40 vrouwen zijn doorverwezen op basis van een BI-RADS (Breast Imaging Reporting and Data System) 0, 4 of 5 uitslag. Door de coronapandemie is de pilot in maart 2020 gestopt. Daarom is in de evaluatie ook bekeken onder welke voorwaarden de pilot SBB weer kan worden herstart. Bonaire is sinds maandag 21 september jl. in een ‘lichte lockdown’.
Het RIVM concludeert op basis van interviews dat het verantwoord is om de pilot borstkankerscreening op Bonaire voort te zetten. Het advies is daarbij om dat voorlopig in een pilotsetting te blijven doen, totdat een aantal structurele verbeteringen is doorgevoerd. De evaluatie levert aanbevelingen op het gebied van organisatie (zorgen voor continuïteit en structuur), kwaliteit (training van lokale laboranten/MBB (Beeldvormings- en Bestralingsdeskundigen)’ers, deskundigheidsbevordering en aansluiting op zorg). Ook raadt het RIVM aan om de voorlichting te verbeteren zodat meer vrouwen deelnemen aan het onderzoek. Bij vervolgstappen adviseert het RIVM nadrukkelijk een duurzaam en opschaalbaar organisatiemodel in te richten zodat continuïteit beter geborgd is en de pilot verbeterd kan worden naar een bevolkingsonderzoek naar borstkanker voor Bonaire, en op termijn de overige BES-eilanden. Een duidelijke organisatiestructuur is nodig om de verschillende rollen, taken en verantwoordelijkheden goed te beleggen bij de verschillende ketenpartners. U kunt meer over de uitkomsten van de evaluatie lezen in het verslag.
Het aanbieden van veilige en verantwoorde screening naar kanker vraagt om een toetsing aan de hand van de publieke waarden kwaliteit, bereikbaarheid en betaalbaarheid, zoals deze in de Europees Nederlandse bevolkingsonderzoeken worden gehanteerd. Tegelijk blijkt ook uit de evaluatie dat de situatie op de eilanden maakt dat er soms praktische keuzes gemaakt moeten worden die anders zijn dan in Europees Nederland gangbaar is. Dit uitgangpunt neemt het RIVM mee in de opdracht die zij heeft gekregen van de staatssecretaris.
Het RIVM maakt een plan voor een duurzame programmastructuur op CN dat op zijn laatst in 2022 staat. Hierbij kijkt het RIVM naar de uitkomsten van de evaluatie en van een verkenning uit 2018 en actie ondernemen om te komen tot een goede Caribische organisatie voor de uitvoering. Hierin zitten verschillende onderdelen zoals het herstarten van de pilot borstkankerscreening op Bonaire, het verder ontwikkelen van de pilot naar een volwaardig programma en het starten van de pilots darmkanker en baarmoederhalskankerscreening op Bonaire. Ook moet een plan van aanpak gemaakt worden voor Sint-Eustatius en Saba.