Van elke sector afzonderlijk zijn de bevindingen samengevat. Per sector zijn links naar een pdf met een uitgebreide samenvatting en een pdf met alle resultaten van de specifieke sector opgenomen.
- Apotheken
- Intramurale GGZ
- Huisartsen
- Ouderenzorg
- Privéklinieken en ZBC's
- Revalidatiecentra
- Verstandelijke gehandicaptenzorg
- Ziekenhuizen
Apotheken
Het gebruik van elektronische patiëntendossiervoering is hoog bij apotheken en in bijna alle gevallen genereert het dossier automatische waarschuwingen. Ook kan bij het merendeel (56%) de patiënt het eigen dossier online inzien.
Er wordt door twee derde van de apotheken gewerkt met het LSP (landelijk schakelpunt), maar minder met Zorgmail. De fax blijkt de meest gebruikte methode voor externe gegevensuitwisseling.
De meeste apotheken hebben geen ICT (Informatie- en communicatietechnologie)-beleidsplan. Het beheer is bij twee derde uitbesteed of er is een gebruiker die kleine problemen kan oplossen. Ruim 50% zegt te voldoen aan NEN7510 (Nederlandse norm over informatiebeveiliging in de zorg), en 30% weet niet of aan de norm wordt voldaan. Hierbij moet opgemerkt worden dat de beperkte grootte van de organisaties in beide gevallen mogelijk een rol speelt. Bij het ontbreken van een professionele ICT-afdeling is het niet eenvoudig om aan de meer strategische kanten van het ICT-beheer invulling te geven.
Update najaar 2016
Inmiddels zijn 95% van de apotheken aangesloten op het LSP en hebben 90% van de patiënten toestemming gegeven om gegevens via het LSP te delen. Bij 80% van de apotheken kunnen patiënten hun gegevens online inzien.
In samenwerking met andere spelers uit de zorgketen, en gecoördineerd door Nictiz (Nationaal ICT instituut in de Zorg), wordt er een nieuwe Informatiestandaard Medicatieproces ontwikkeld. Deze moet het vastleggen en uitwisselen van medicatiegegevens verbeteren.
Daarnaast hebben apotheken zich georganiseerd zodat ze gezamenlijk meer sturing kunnen geven aan de software-ontwikkeling.
Intramurale GGZ (geestelijke gezondheidszorg)
De GGZ-sector toont een hoge mate van digitalisering: Vrijwel alle instellingen geven aan uitsluitend of voornamelijk digitaal dossiers bij te houden. De systemen zijn ook intelligent: waarschuwingssystemen, bijvoorbeeld voor medicatie-interactie of allergieën, worden door 70% van de respondenten gebruikt. Bij circa een derde van de respondenten kunnen cliënten hun eigen dossier online inzien en zelf online gegevens toevoegen.
Binnen de GGZ krijgt ICT-risicomanagement veel aandacht. Men heeft overzichten van lopende applicaties en informatiestromen. De rol van ICT wordt meegenomen in de zorgvisie en ze wordt vertaald naar actuele ICT-beleidsplannen. Het beheer is in eigen handen en zaken als dagelijkse back-ups, data restore tests, inventarisaties van informatieverlies en een calamiteitenplan zijn aanwezig of worden uitgevoerd.
Ook worden afspraken over gegevensuitwisseling en te gebruiken standaarden gemaakt. Ruim 39% van de respondenten zegt 100% te voldoen aan NEN7510, eenzelfde aantal zegt deels te voldoen.
Update najaar 2016
GGZ-instellingen die een psychiater in dienst hebben kunnen zich sinds januari 2016 aansluiten op het LSP. Inmiddels hebben 5 instellingen het LSP geïmplementeerd en waarschijnlijk volgen er snel meer instellingen.
Het gebruik van e-health in de behandeling is toegenomen, waardoor patiënten vaker contact hebben met hun behandelaar via internet en thuis bijvoorbeeld vragenlijsten in kunnen vullen.
Daarnaast is er in de sector meer aandacht voor cybersecurity en heeft GGZ Nederland samen met NFU (Nederlandse federatie van universitair medische centra) en NVZ (Nederlandse vereniging van ziekenhuizen) een zorg-CERT (Computer Emergency Response Team) (Computer Emergency Response Team) opgericht. Dit team van ICT-professionals zal de aangesloten instellingen en zorgprofessionals ondersteunen bij het voorkomen van cybercriminaliteit en helpen bij het oplossen van de gevolgen hiervan. Ook kan er via deze organisatie kennis gedeeld worden in een veilige omgeving. Zorg-CERT is eind 2016 nog in de opstartfase en gaat naar verwachting in het eerste kwartaal van 2017 online.
Huisartsen
De respons is representatief voor de huisartsenposten, maar niet voor huisartsenpraktijken. De data voor deze laatste groep zijn afkomstig van een fractie van de huisartsenpraktijken (4,7‰). Qua gebruik van zorg-ICT is een hoge mate van digitalisering te zien. Men werkt vrijwel uitsluitend met elektronische patiëntendossiers (EPD (Elektronisch patiëntendossier)), de meeste EPD’s geven automatische waarschuwingen en bij bijna 60% geeft het EPD ook advies over behandel-/zorgopties. Daarnaast wordt er veel gebruik gemaakt van software t.b.v. diagnostiek. Het EPD is in 10% van de gevallen online in te zien door de patiënten zelf, en zij kunnen er nog niet zelf informatie aan toevoegen. Het gebruik van het LSP en Zorgmail is hoog. En ook intern verloopt de gegevensuitwisseling elektronisch.
Het risicobewustzijn is hoog als het gaat om afspraken over te gebruiken standaarden, maar de sector is niet heel actief om te voldoen aan de NEN7510 norm. Ook wordt er in het management betrekkelijk weinig aandacht besteed aan de rol van ICT in de zorgvisie en het beleid. Kortom, de sector kent een redelijk hoge mate van digitalisering, maar in de kwaliteitsmanagementstructuren van met name de kleinere organisaties is dit beperkt terug te vinden.
Update najaar 2016
In het algemeen is het gebruik van zorg-ICT groeiende, en neemt het risicobewustzijn toe. Sinds enige tijd wordt er vanuit de LHV (landelijke huisartsenvereniging) en de NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap) een regionale cursus over informatiebeveiliging aangeboden aan huisartsen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de praktijkwijzer elektronische beveiliging van de NHG. Ook InEen biedt sinds kort een cursus aan over de NEN7510 maar dan voor de huisartsenposten.
Ouderenzorg
Binnen ouderenzorginstellingen wordt het cliëntendossier door meer dan de helft geheel of voornamelijk elektronisch bijgehouden. De andere helft gebruikt papier nog in meer of mindere mate. Het elektronische cliëntendossier (ECD (Elektronisch cli?ntendossier)) is vaak op handheld devices (d.w.z. smartphone/tablet) beschikbaar (40%). Daarnaast kunnen cliënten bij 1 op de 5 instellingen hun eigen dossier geheel/gedeeltelijk online inzien.
Ca. 45% heeft een ICT-beleidsplan, 38% niet. Het beheer van de ICT-systemen is zeer wisselend georganiseerd; 28% heeft een ICT-afdeling. Bij 22% is het beheer volledig uitbesteed. 21% heeft het beheer uitbesteed, met daarnaast een gebruiker/superuser.
Met betrekking tot het risicobewustzijn is te zien dat instellingen applicaties en informatiestromen hebben geïnventariseerd, maar dat men weinig bezig lijkt te zijn met NEN7510. 36% voldoet deels aan NEN7510 en 26% voldoet geheel.
Update najaar 2016
Het gebruik van ICT groeit. Naar schatting gebruikt inmiddels ongeveer 70% geheel of voornamelijk ECD‘s. Vanaf eind 2016 kunnen verpleeghuizen zich aanmelden bij het LSP. Naar verwachting zullen de eerste verpleeghuizen vanaf begin 2017 hieraan gaan deelnemen. Daarnaast valt het ActiZ op dat steeds meer ouderenzorginstellingen bezig zijn met het implementeren van een cliëntenportaal.
Privéklinieken en ZBC (zelfstandig behandelcentrum)'s
Er wordt in de meeste organisaties gewerkt met elektronische patiëntendossiers. De EPD’s bieden nog weinig extra functionaliteiten, maar automatische advisering over behandel- of zorgopties is sterk in ontwikkeling.
Voor externe gegevensuitwisseling wordt veel gewerkt met Zorgmail. ZBC's kunnen niet aansluiten op het LSP, maar daar is wel behoefte aan.
Het beheer van de ICT-systemen is bij de meerderheid uitbesteed, soms gecombineerd met een persoon die kleine aanpassingen kan doen/problemen kan oplossen. Noodzakelijke aanpassingen aan de ICT worden gebruikelijk uitgevoerd en ook krijgt de ICT vaak een rol in de zorgvisie.
De activiteiten ten aanzien van de informatiebeveiliging (beheer en management) zijn wat beperkt. Hierbij moet opgemerkt worden dat de beperkte grootte van de organisaties mogelijk een rol speelt. Bij het ontbreken van een professionele ICT-afdeling is het niet eenvoudig om aan de meer strategische kanten van het ICT-beheer invulling te geven.
NEN7510 is bij een meerderheid geheel of gedeeltelijk ingevoerd.
Update najaar 2016
Ten tijde van de enquête konden privéklinieken en ZBC's zich niet aansluiten op het LSP. De brancheorganisatie heeft in april 2016 het lidmaatschap aangevraagd en deze aanvraag is in november 2016 goedgekeurd.
E-health is in opkomst in de sector. De applicatie “Behandelpad” is hier een voorbeeld van. Met deze app krijgen patiënten informatie over hun behandeling en het behandeltraject. Ook is PROMs (patient reported outcome measures) (patient reported outcome measures) geïntroduceerd in verschillende oog- en huidklinieken. Hierbij worden vragenlijsten voor en na de behandeling gebruikt om de voortgang van de patiënt te monitoren.
Revalidatiecentra
Het aantal respondenten (n=6) is onvoldoende representatief om eenduidige uitspraken te doen. Wel kunnen de resultaten een startpunt vormen voor de dialoog met de sector.
Vier van de zes organisaties werken met een EPD, ook voor de interne communicatie. Het EPD lijkt voornamelijk voor dossiervoering te worden gebruikt en lijkt weinig intelligentie extra te bieden (advies, waarschuwingen, inzage/invoer door patiënten). Gegevensuitwisseling naar buiten gebeurt voornamelijk op papier.
De rol van ICT wordt meegenomen in de zorgvisie en ze wordt vertaald naar actuele ICT-beleidsplannen. Onderhoud van de systemen (in de vorm van benodigde aanpassingen) vindt vaak plaats.
De 6 instellingen voldoen nog niet aan NEN7510, maar voor een aantal belangrijke deelaspecten is aandacht.
Update najaar 2016
Bij een aantal revalidatiecentra is het online inzien van het eigen dossier dit jaar geïntroduceerd. Daarnaast is in het afgelopen jaar het risicobewustzijn onder de revalidatiecentra toegenomen. Zo leeft het invoeren van de NEN7510 norm meer in de sector. De eerste centra zijn nu gecertificeerd of staan op het punt om gecertificeerd te worden. Ook zijn er in het afgelopen jaar meer centra begonnen met het implementeren van de norm.
Verstandelijk gehandicaptenzorg
De resultaten in deze sector wisselen sterk naar gelang de grootte van de organisatie. Er is een groep instellingen (16) welke minder dan 25 zorgprofessionals in huis heeft en een groep (15) met meer dan 500 zorgprofessionals. Hierdoor zijn veel van de antwoorden op vragen gemiddelden met een grote spreiding.
Van de 18 grotere instellingen (>100 zorgprofessionals) werkt twee derde voornamelijk of uitsluitend met een elektronisch cliëntendossier (ECD). In totaal werkt 11% uitsluitend elektronisch en 11% voornamelijk op papier. De rest werkt met een mengvorm.
De externe gegevensuitwisseling verloopt weinig digitaal. Het ECD zelf lijkt voornamelijk bedoeld als middel voor dossiervoering, zonder verdergaande intelligentie (zorgadvies/waarschuwingen/cliënteninzage/-invoer). Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat ICT beperkt wordt gebruikt in het primaire proces (alleen bij de overdracht, of medicatie-aanvraag).
Qua invulling van het ICT-management is een duidelijke scheiding te zien van grote en kleine instellingen. Het merendeel van de 18 grotere instellingen heeft wel een ICT-beleid en een eigen ICT-afdeling, de kleinere instellingen meestal niet. Veel instellingen besteden het ICT-beheer geheel of gedeeltelijk uit. In het algemeen zien we weinig activiteiten t.a.v. risicomanagement, wellicht inherent aan het matig gebruik van ICT in het zorgproces. NEN7510 is nog niet zo in beeld, zo’n 20% zegt 100% te voldoen (6 van de 8 respondenten werken in grote instellingen), ca. 36% zegt deels te voldoen en ca. 36% voldoet niet of weet het niet. De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN (Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland)) geeft aan dat het privacybewustzijn van oudsher sterk is in de sector.
Update najaar 2016
Het risicobewustzijn in de sector is volgens de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) het afgelopen jaar toegenomen. De VGN wil haar leden hier ook meer in gaan ondersteunen en informeren.
Momenteel wordt het LSP alleen gebruikt voor de medicatieoverdracht. Er wordt gekeken of het LSP ook gebruikt kan worden voor de inzage van dossiers in het weekend, de avonduren en bij crisisplaatsingen.
Ziekenhuizen
De ziekenhuis sector toont een hoge mate van digitalisering: Het EPD is gemeengoed in ziekenhuizen, evenals ICT-applicaties voor diagnostiek en behandeling. Daarnaast zijn er dossiers die deels op papier bestaan. Dit betreft mogelijk het verpleegkundig dossier.
Driekwart van de EPD’s geeft automatische waarschuwingen (bv. over allergieën, medicatie-interacties, etc.), en 8% geeft advies over behandel-/zorgopties. Verder is dit bij bijna de helft in ontwikkeling. Inzage/invoer door patiënten zelf in het online dossier is bij 8% van de ziekenhuizen mogelijk.
Op gebied van gegevensuitwisseling wordt naast papier Zorgmail door ca. 75% genoemd. 55% van de respondenten geeft aan ook met regionale netwerken gegevens uit te wisselen. Het LSP wordt door 44% van de respondenten genoemd. De fax wordt veel gebruikt (69%).
ICT beleid en beheer zijn over het algemeen goed ingericht en er wordt uitgebreid aandacht besteed aan risicomanagement. Ziekenhuizen hebben actuele overzichten van applicaties en informatiestromen. Er wordt nagedacht over kwetsbaarheden, gevolgen en te nemen maatregelen. De meerderheid heeft de rol van ICT beschreven in de zorgvisie, vrijwel allen hebben een actueel beleidsplan, vaak ook een meerjarenplanning, en systemen worden aangepast waar nodig.
Bijna alle ziekenhuizen gebruiken NEN7510 (94%), waarvan ca. 56% zegt 100% te voldoen en 38% deels te voldoen aan de norm.
Update najaar 2016
Inmiddels is 92% van de ziekenhuizen aangesloten bij het LSP en heeft 27% van de ziekenhuizen een patiëntenportaal. Daarnaast hebben 6 van de 8 UMC (Universitair Medisch Centrum)’s een EPD. Ook is er een veilige app voor artsen ontwikkeld voor uitwisseling van gegevens. Deze is door enkele artsen in gebruik genomen.
Er is in de sector meer aandacht voor cybersecurity, o.a. door het toenemen van het aantal ransomware aanvallen. NFU, NVZ en GGZ Nederland hebben samen een zorg-CERT (Computer Emergency Response Team) opgericht. Dit team van ICT professionals zal de aangesloten instellingen en zorgprofessionals ondersteunen bij het voorkomen van cybercriminaliteit en helpen bij het oplossen van de gevolgen hiervan. Ook kan er via deze organisatie kennis gedeeld worden in een veilige omgeving. Zorg-CERT is eind 2016 nog in de opstartfase en gaat naar verwachting in het eerste kwartaal van 2017 online.
Steeds meer ziekenhuizen maken gebruik van een IHE (Institute for Water Education)-XDS (Cross Enterprise Document Sharing) structuur. Hiermee kunnen digitaal beelden worden uitgewisseld. Dit kan voorkomen dat eenzelfde scan meerdere malen gemaakt moet worden en kan de start van de behandeling versnellen.