Spoortrillingen en gezondheid: een probleem?

Het spoor van Nederland is een van de drukste van Europa. En het is de verwachting dat deze drukte nog groter wordt. De overheid wil namelijk de bereikbaarheid verbeteren en de klimaatdoelstellingen van 2050 halen. Dit heeft gevolgen voor bestaande woningen langs het spoor en voor nieuwbouw in de buurt van een spoorlijn.  

Het RIVM doet al 10 jaar onderzoek naar spoortrillingen en de mogelijke effecten daarvan op de gezondheid. De resultaten van deze onderzoeken zijn belangrijke informatie voor de ontwikkeling van beleid en regelgeving. 

Wat zijn de mogelijke gevolgen voor de gezondheid? 

Verschillende effecten op gezondheid en welbevinden door trillingen zijn onderzocht. Het gaat om verstoring van activiteiten, zoals slaap en om hinder of een lagere van kwaliteit van leven. Ook vermoeidheid of verminderd concentratievermogen zijn onderzocht. Niet voor alle onderzochte effecten is evenveel bewijs.  

Hinder is het meest onderzochte en beschreven gezondheidseffect van trillingen door treinen. Uit de meeste onderzoeken blijkt dat de kans op hinder toeneemt als de blootstelling toeneemt. Met andere woorden: Als er meer trillingen ontstaan, kan er ook meer hinder zijn. Ook naar slaapverstoring is onderzoek gedaan. Het blijkt dat de kans op slaapverstoring groter wordt als er meer blootstelling is aan spoortrillingen.  Andere effecten op de gezondheid zijn nog nauwelijks onderzocht.  

Wat is hinder? 

We noemen hinder een gezondheidseffect. Dat sluit aan bij de definitie van gezondheid die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO World Health Organization (World Health Organization)) heeft opgesteld. Volgens de Gezondheidsraad is hinder “een gevoel van afkeer, boosheid, onbehagen, onvoldaanheid, of gekwetstheid dat optreedt wanneer een milieufactor iemands gedachten, gevoelens of activiteiten negatief beïnvloedt”. Het kan per persoon verschillen of iets als hinderlijk wordt ervaren. 

Hinder door spoortrillingen wordt gemeten met behulp van vragenlijsten. Uit de meeste onderzoeken blijkt dat de kans op hinder toeneemt als de blootstelling toeneemt. Met andere woorden: Als er meer trillingen ontstaan,  zal er ook meer hinder zijn. Uit onderzoek naar geluid is bekend dat chronische hinder een stressfactor is die ook samenhangt met andere gezondheidseffecten. 

Naast de blootstelling aan trillingen zijn er ook andere factoren die van invloed zijn op de ervaren hinder of slaapverstoring. Bijvoorbeeld of mensen de trillingen accepteren, wat ze verwachten voor de toekomst en of ze bezorgd zijn over schade aan de woning. 

Verreweg de meeste hinder en slaapverstoring door spoortrillingen komt van goederentreinen. Reizigerstreinen veroorzaken veel minder hinder en slaapverstoring. 

Hoe ontstaan trillingen veroorzaakt door treinen? 

Trillingen ontstaan als een trein langskomt. De wielen van de trein oefenen kracht uit op het spoor. Omdat de trein rijdt, bewegen deze krachten zich ook. Hierdoor ontstaan trillingen.  

Een trilling is eigenlijk een soort golfbeweging in de grond of in een materiaal. Hoe groter die golfbeweging is, hoe sterker de trilling. Ook de frequentie is belangrijk. Dat is het aantal trillingen per seconde. De maat voor frequentie is Hertz (Hz Hertz (Hertz)). De trillingen verplaatsen zich vanuit de spoorbaan, door de bodem heen naar een gebouw. Via de fundering kan ook het gebouw zelf gaan trillen. Mensen in het gebouw kunnen dat waarnemen.  

Hoe sterk de trillingen zijn, en of dat in het gebouw te merken is hang van veel factoren af.  

Voorbeelden zijn de fundering en hoogte van het gebouw, de afmetingen van een ruimte en het type vloer. Ook waar men zich in het gebouw bevindt, het gewicht van de trein en de samenstelling van de bodem heeft invloed.   

Wat is het verschil tussen trillingen en geluid?  

Net als bij geluid, kunnen mensen trillingen als onplezierig of storend ervaren. Toch zijn er ook verschillen. Geluid komt via de lucht. Het is een prikkel buiten het lichaam. Je kunt naar een rustige kamer gaan of de ramen dichtdoen. Bij trillingen is dat anders. Trillingen gaan door de bodem en door materialen. Dat voel je in het lichaam. Mensen kunnen daardoor het gevoel kunnen hebben dat ze er moeilijk aan kunnen ontsnappen. 

Welke trillingen zijn waarneembaar?   

Een mens kan trillingen tussen 1 en 80 Herz voelen. Of de trilling echt wordt opgemerkt hangt af van de kenmerken van de trilling zelf (hoe sterk, hoe vaak). Maar ook van de plek op het lichaam (buik, handen, voeten) en de lichaamshouding (staan, zitten, liggen). 

Trillingen zijn niet alleen voelbaar. Ze zijn ook te horen en te zien. Zo kan een trillend oppervlak (laagfrequent) geluid uitzenden (denk aan constructiegeluid). Ook kunnen kopjes, glazen, ramen of deuren gaan rammelen. En dat kun je zien en horen.