In juli 2018 was de totale hoeveelheid schadelijke UV (ultraviolet)-straling afkomstig van de zon hoger dan ooit tevoren, maar dat betekent niet dat ook de zonkracht de hoogste waarde heeft bereikt in die maand. Weliswaar kwam op enkele dagen de zonkracht juist boven de 7, maar het zonkracht record van 11 juni 2017 met een zonkracht van 8,7 werd niet bereikt. Een waarde van 7 wordt doorgaans elke zomer enkele malen per jaar bereikt. Hoe kan dat?
De maandsom is in juli 2018 hoog uitgevallen doordat er die maand weinig bewolking was. Bewolking schermt de zon af en beperkt daardoor de actuele zonkracht. Door het ontbreken van wolken was de gemiddelde zonkracht hoger dan normaal. (zie figuur 1)
De maximale zonkracht wordt bereikt als de zon hoog aan de hemel staat, de ozonlaag dun is en bewolking de zon niet afdekt. Bewolking nabij de zon kan soms voor kortstondige verhoging van de zonkracht zorgen als de zon niet door wolken wordt afgeschermd en er reflecties aan de rand van de wolken optreedt. Dat is gebeurd op 11 juni 2017 toen in Bilthoven de recordzonkracht van 8,7 werd gemeten. Een half uur na die maximale waarde zorgde de bewolking voor afscherming van de zon en was de zonkracht lager dan maximaal verwacht. (zie figuur 2)
In juli 2018 deed een dergelijk versterkt effect zich niet voor maar was de gemiddelde bewolking wel zo gering dat een extreem hoge maandsom ontstond. Voor de gezondheidseffecten van UV (ultraviolet)-straling betekent een hoge zonkracht dat in die periode blootstelling snel kan leiden tot zonverbranding en verdere schade aan de huid. Een hoge totale maandsom vergroot de kans dat mensen significant worden blootgesteld. Het warme zonnige weer kan dat nog versterken doordat mensen zich meer blootstellen door het dragen van minder bedekkende kleding en het recreëren aan bijvoorbeeld stranden. Zowel een hoge zonkracht als een hoge dag-, maand of jaarsom UV-straling kan dus leiden tot extra UV-blootstelling.
Figuur 1 De maximale door RIVM gemeten zonkracht op alle dagen van 2018 tot en met begin augustus (zwarte vierkantjes). De achtergrond geeft de verdeling van maximale dagelijkse zonkrachtwaarden voor alle meetdagen in de periode van 1994-2017. De onderste curve geeft de lijn waar boven 95% van de dagelijkse maximale zonkracht waarden is gemeten en de bovenste curve geeft de maximale zonkrachtwaarde die in slechts 5% van de gevallen wordt overschreden. De verschillende blauwtinten geven steeds een interval waarbinnen 5% van de zonkrachtmaxima vallen en de donkerste tint is de mediane waarde: de waarde die in 50% van de gevallen wordt overschreden. We zien dat in de zomer 2018 en met name in mei en juli veel punten zich boven de dikke mediane lijn bevinden.
Figuur 2 Extreem hoge zonkracht van 11 juni 2017: 8,7. De hoogste zonkracht sinds het begin van de metingen in 1994. De oranje curve geeft het verwachte dagverloop van de zonkracht zonder bewolking. De extreem hoge zonkracht kwam door een dunne ozonlaag in combinatie met een zichtbare zon met daarnaast een wolkenlaag waaraan de zonnestraling reflecteerde. Dat zorgde voor een klein half uur met een extreem hoge zonkrachtwaarde. Da dagsom van de UV-straling was echter niet uitzonderlijk hoog door de bewolking die de zon bedekte later in de middag.