De ziekte van Weil is een van dier op mens besmettelijke ziekte die ernstige gevolgen kan hebben. Over de hele wereld komt de ziekte voor, maar in Nederland is de aandoening zeldzaam. Sinds 2014 zien we een toename van meldingen van de ziekte van Weil. Waar de stijging door komt is nog niet duidelijk. Mogelijk spelen meerdere factoren een rol; de milde winters kunnen leiden tot een toename van ratten en muizen, evenals een toename van waterrecreatie door warme zomers.
Wat is leptospirose?
Leptospirose, een ziekte veroorzaakt door leptospiren, is een verzamelnaam voor meerdere ziektebeelden. Er zijn een aantal typen (serovars) van de bacterie Leptospira die ziekte veroorzaken, ieder met hun eigen gastheer. Vooral muizen en ratten zijn een bekend reservoir van leptospiren, die modderkoorts en ziekte van Weil bij de mens veroorzaken, maar ook runderen kunnen leptospiren bij zich dragen (die melkerskoorts bij de mens veroorzaken).
Ziekteverschijnselen
De ziekte wordt gekenmerkt door griepachtige verschijnselen. Symptomen zijn onder andere plotseling opzettende (doorgaans hevige) hoofdpijn, koorts, spier- en gewrichtspijnen, overgevoeligheid voor licht, misselijkheid en braken. In ernstige gevallen kan de ziekte leiden tot verstoringen in de functies van lever en nieren of treedt hersenvliesontsteking (meningitis) op. In het algemeen verloopt melkerskoorts, een infectie met Leptospira hardjo (van het rund), minder ernstig dan besmetting met de andere leptospiren. Wanneer de ziekte met relatief milde, griepachtige, verschijnselen verloopt, dan wordt meestal de diagnose leptospirose niet gesteld. De ziekte van Weil geeft veelal wel ernstige verschijnselen, die tot in 20% van de gevallen een dodelijke afloop kunnen hebben, indien behandeling niet tijdig wordt gestart.
Besmetting en preventie
Leptospiren leven in de nieren van hun natuurlijke gastheer, vaak zonder deze ziek te maken, en worden uitgescheiden via de urine. De bacterie kan enkele weken tot jarenlang met de urine worden uitgescheiden en zo de omgeving besmetten. Oorzaken van infecties bij mensen zijn opspattende urine van runderen in een melkstal of zwemmen in buitenwaters waarin ratten leven, vooral als de omstandigheden voor de bacterie gunstig zijn: lauw, weinig stromend water. Honden raken ook regelmatig besmet door het zwemmen in buitenwater. Daarnaast kunnen honden de infectie oplopen door het likken aan elkaars genitaliën of door het oplikken van urine.
Door rattenurine besmet oppervlaktewater is de grootste risicobron voor de mens. Zwemmen, zeker in lauw stilstaand water, kan daarom beter vermeden worden. Rattenvangers of landbewerkers die aan slootranden werken moeten uiterste hygiënemaatregelen in acht nemen, zij moeten beschermende kleding en schoeisel dragen. Contact met urine van mogelijk besmette runderen moet vermeden worden en het consumeren van rauwe melk wordt ten zeerste ontraden. Leptospirose bij honden wordt voorkomen door de dieren regelmatig in te enten, vooral voor honden die veel zwemmen is dit belangrijk.
Hoe vaak komt leptospirose voor?
Leptospirose komt wereldwijd voor. In Nederland treden vooral de ziekte van Weil en modderkoorts op (door infectie met leptospiren die het zwemwater besmetten). Per jaar worden in Nederland bij de mens gemiddeld dertig gevallen van veelal ernstige leptospirose gediagnosticeerd met een duidelijke piek in de periode augustus-november. Ongeveer eenderde van de infecties wordt opgelopen (tijdens vakanties) in het buitenland, met name in tropische landen. Leptospirose bij runderen (en melkerskoorts bij mensen) komt in Nederland nauwelijks meer voor dankzij intensieve, verplichte, bestrijdingsprogramma’s (tankmelkonderzoek bij melkgevende runderen en bloedonderzoek bij niet-melkgevende runderen).
Ziekteverschijnselen bij dieren
Leptospirose kan bij vrijwel alle diersoorten optreden. Bij honden, die in door ratten besmet water de ziekte van Weil oplopen, kan de ziekte acuut verlopen, waarbij sufheid, braken, diarree, geelzucht, nerveuze verschijnselen en bloedverlies met de urine optreden. Bij rundvee is vooral Leptospira hardjo bekend als veroorzaker van abortus. Koeien worden niet zichtbaar ziek, maar onder invloed van leptospiren kan naast abortus een verminderde melkproductie optreden. Ook varkens worden niet zichtbaar ziek maar kunnen aborteren. Daarnaast kan een infectie ervoor zorgen dat er zwakke biggen geboren worden. Bij kalveren en biggen kan een infectie met leptospiren geelzucht en bloedverlies met de urine veroorzaken. De urine heeft dan een donkere bruine tot rode kleur.
