Hygiëne is een verzamelnaam voor alle handelingen die ervoor zorgen dat je zo min mogelijk in aanraking komt met ziekteverwekkers. Hierdoor wordt ziekte door een ziekteverwekker zo veel mogelijk voorkomen.  Micro-organismen zitten overal: op je handen, op je lichaam, in de WC, in de douche en in de keuken. Voorbeelden van micro-organismen zijn bacteriën, virussen en schimmels. De meeste micro-organismen zijn onschuldig of nuttig. Maar sommige micro-organismen zijn ziekteverwekkers, zoals: het griepvirus, norovirus, salmonella-bacteriën, E. coli Escherichia coli (Escherichia coli)-bacteriën en candida (schimmel).

Door het uitvoeren van hygiëne wordt voorkomen dat ziekteverwekkers of parasieten worden verspreid, dat ze kunnen overleven en dat ze iemand besmetten. Voorbeelden van hygiëne zijn:

• Handen wassen voor en na het bereiden van eten en na toiletbezoek;
• Schoonmaken van plekken die u vaak met uw handen aanraakt zoals lichtknopjes en deurklinken;
• Vuile schoonmaakdoekjes na gebruik  wassen volgens het wasvoorschrift met een volledig wasprogramma;
• Hoesten en niezen in de elleboog. 

Hoesthygiëne en nieshygiëne

Moet je hoesten of niezen? Doe dat dan in je elleboog. Je kunt ook in een zakdoek hoesten of niezen. Gooi die na gebruik wel weg. Hoest of nies je toch in je handen? Was dan zo snel mogelijk je handen met water en zeep. Hoest en nies in elk geval in een richting waar verder niemand is.

Hygiënisch of schoon?

‘Hygiënisch’ betekent niet hetzelfde als ‘schoon’. Bijvoorbeeld op een keukenblad dat er schoon uitziet, kunnen ziekteverwekkers zoals salmonellabacteriën zitten. Deze ziekteverwekkers kunnen op andere etenswaren of iemands handen komen. De ziekteverwekker wordt op deze manier verspreid en kan iemand ziek maken. Als je het zichtbare vuil, zoals kruimels, weghaalt van het keukenblad, kunnen er ziekteverwekkers achterblijven.
Verwijderen van ziekteverwekkers door op de juiste manier schoon te maken is daarom belangrijk. Dat noemen we hygiëne. 
Een overzicht van de belangrijkste hygiënemaatregelen voor thuis of op de werkplek staan in dit overzicht:

De visual 'Houd bacteriën en virussen op afstand' kun je hier downloaden en printen

De meeste ziekteverwekkers worden via de handen verspreid. Door je handen te wassen met water en zeep, verklein je de kans dat jij of iemand anders ziek wordt.

Wanneer moet je je handen wassen?

Was de handen altijd met water en zeep:

• als je handen vuil zijn
• als je handen plakkerig aanvoelen;
• voor en na het (klaarmaken van) eten; en na aanraken van rauw vlees of rauwe eieren.
• na toiletbezoek;
• na hoesten of niezen in de handen;
• na het snuiten van de neus;
• na buitenspelen;
• na verschonen van een luier;
• voor en na verzorgen van een zieke;
• na aaien of knuffelen van (huis-)dieren;
• na schoonmaken. Dus ook nadat je een vaatdoekje hebt gebruikt.

Je kunt niet helemaal voorkómen dat je ziekteverwekkers binnenkrijgt. Maar je kunt dit risico wel kleiner maken. Goed schoonmaken helpt hierbij. Bij het schoonmaken haal je ziekteverwekkers weg. De kans dat je ze op je handen krijgt of inademt, wordt daardoor kleiner.

Hoe maak je schoon?

Maak eerst droog schoon en daarna nat. Droog schoonmaken is stofzuigen, vegen of afstoffen. Nat schoonmaken is dweilen of afnemen met een vochtige doek. Denk bij het schoonmaken aan het volgende:

1. Werk van hoog naar laag: eerst bovenop kasten, dan tafels en vensterbanken en als laatste de vloer. Zo valt stof en vuil niet op een plek die al schoon is.
2. Werk van schoon naar vies. Begin op de minst vuile plaatsen. Zo worden de spullen waarmee je schoonmaakt minder snel vies.
3. Gebruik schoonmaakmiddelen en -spullen volgens de gebruiksaanwijzing op het etiket.
4. Maak na het schoonmaken de schoonmaakspullen goed schoon. Haal stof van de stofzuigermond, spoel emmers om en was doekjes en dweilen volgens het wasvoorschrift met een volledig wasprogramma of gooi ze weg. Laat ze goed drogen na het wassen.

Hoe vaak moet je schoonmaken?

Het is lastig te zeggen hoe vaak je moet schoonmaken om de kans op ziekte zo klein mogelijk te houden. Er zijn wel enkele tips die de kans op ziekte verkleinen:

• Maak het keukenblad en spullen waarmee eten is bereid dagelijks schoon.
• Maak plekken waar ziekteverwekkers vaker aanwezig zijn en sneller worden verspreid, regelmatig schoon. Voorbeelden zijn de wc en dingen die mensen vaak aanraken, zoals deurklinken, lichtknoppen, trapleuningen en kranen. Het rooster van de afzuigkap, de gordijnen of de ruimte bovenop kasten zijn voorbeelden van plekken waar minder snel ziekteverwekkers worden verspreid. Deze plekken moet je wel af en toe schoonmaken, maar niet elke schoonmaakbeurt.
• Maak vaker schoon als er iemand in huis ziek is. Dit is vooral belangrijk op plekken zoals het toilet.

Het is belangrijk om bij het bereiden, het eten én het bewaren van voedsel voldoende hygiënemaatregelen te nemen. Zo kun je een voedselinfectie voorkomen. Een voedselinfectie is een ontsteking van de maag en/of darmen. Zo’n infectie kan ontstaan als je iets eet of drinkt dat besmet is met een bacterie, virus of parasiet. Een voedselinfectie uit zich meestal in heftige buikkrampen en diarree, soms in combinatie met overgeven. Meestal gaat een voedselinfectie vanzelf weer over. Voor jonge kinderen, ouderen en mensen met een verzwakte afweer kan het ernstig zijn, soms zelfs levensbedreigend.

Hoe krijg ik een voedselinfectie?

Ziekteverwekkers die zorgen voor een voedselinfectie zitten vaak in braaksel en poep van mensen of dieren. Deze ziekteverwekkers kunnen in het voedsel komen als bijvoorbeeld iemand zijn of haar handen niet heeft gewassen na WC-bezoek en eten gaat klaarmaken. Vanaf de handen komt een bacterie of virus in het voedsel, bijvoorbeeld in de sla, waardoor mensen die deze sla eten ziek kunnen worden.

Voorkom een voedselinfectie!

Bij het Voedingscentrum lees je welke maatregelen je kunt nemen om voedselinfecties te voorkomen. Twee belangrijke basisregels zijn om eten als goed te bewaren en bij de bereiding goed te verhitten.

Kijk voor tips voor het bewaren van eten op de site van het voedingscentrum.

(Huis)dieren geven veel plezier aan mensen. Helaas dragen dieren soms ook ziekteverwekkers bij zich. Deze ziekteverwekkers kunnen mensen ziek maken.

Ziekteverwekkers die dieren bij zich kunnen dragen, zijn bijvoorbeeld:

• parasieten (bijvoorbeeld spoelwormen),
• bacteriën (bijvoorbeeld salmonella, listeria),
• virussen (bijvoorbeeld hondsdolheid),
• schimmels en
• wormeneitjes.

De ziekten die van dier op mens worden overgedragen noemen we zoönosen. De dieren zijn daar vaak zelf niet ziek van. Met eenvoudige hygiënemaatregelen kun je voorkomen dat je zelf ziek wordt. Vooral mensen met een zwakke gezondheid, zwangeren en kinderen zijn gevoeliger voor zoönosen.