Aanleiding 

Van half december 2021 tot eind januari 2022 gold er een lockdown. Inmiddels waren in juni alle maatregelen opgeheven. Tegelijkertijd voorspelden wetenschappers een nieuwe golf coronabesmettingen voor het najaar. We waren benieuwd hoe Nederlanders terugkeken op de coronacrisis en wat ze in de toekomst zouden willen. Daarom stelden we volwassenen in juni 2022 de vraag: “Denk aan alles wat we hebben meegemaakt tijdens de coronaperiode. Wat zou u willen voor de toekomst? Bijvoorbeeld hoe we omgaan met een nieuwe golf coronabesmettingen.”

Ook jongeren formuleerden hun wensen voor het coronabeleid. 

Volwassenen hebben ideeën over hoe het coronabeleid bij een volgende coronagolf gemaakt en gedeeld moet worden. 

Brede inspraak 

Volwassenen vinden dat de overheid meerdere experts moet betrekken: “Andere deskundigen dan alleen virologen”. Zij geven aan dat dat zal helpen om meer rekening te houden met de sociale en mentale effecten van eventuele maatregelen. Ze willen dat “er een betere afweging wordt gemaakt over de gevolgen van de maatregelen op psychisch vlak”, zoals depressie. Volgens de antwoorden kan het coronabeleid het beste bijdragen aan mentale gezondheid door te zorgen dat sociale contacten mogelijk blijven: “nooit meer de ouderen opsluiten” en “voor de volgende golf graag de blik op onze jeugd, en daar hoort ook zoiets ogenschijnlijk onbelangrijks als uitgaan en sociale contacten bij.”

Aandacht voor de zorg 

Ook moet er volgens de volwassenen werk worden gemaakt van het opschalen van de zorgcapaciteit. Bijna al de antwoorden over zorg gaan uit van het idee dat meer capaciteit, betere organisatie en hogere lonen ervoor kunnen zorgen dat maatregelen (zoals lockdowns, toegangsbeleid, vaccinatie) minder nodig zijn. Een paar mensen hopen vooral op meer zorgcapaciteit omdat ze zelf uitgestelde zorg (hebben) ervaren.

Een plan van aanpak 

Als respondenten denken aan een volgende coronagolf is er volgens het overgrote deel van hen werk aan de winkel voor de overheid. De deelnemers willen dat de overheid een plan presenteert – dat “de draaiboeken al klaarliggen” en dat de regels eenduidig en voorspelbaar zijn, dus “geen zwalkend coronabeleid”. Ze zeggen dat het ook zou helpen als “de overheid kordaat optreedt” en regels handhaaft. Respondenten vragen ook om “begrijpelijke info” in heldere taal. Samen zou dat zorgen voor duidelijker coronabeleid.

De grote vraag bij een nieuwe golf besmettingen is, moeten er weer maatregelen komen of juist niet? Veel volwassenen zijn fel voor- of tegenstander van bepaalde maatregelen. Dat volwassenen bepaalde maatregelen wel of niet willen lijkt samen te hangen met de positieve of negatieve invloed van de coronaperiode die ze nu nog ervaren in hun leven.

Geen ingrijpende maatregelen als lockdowns 

De meeste volwassenen hopen dat ingrijpende maatregelen als lockdowns voortaan uitblijven. Onder respondenten heerst het gevoel dat lockdowns overdreven zijn en buiten proportie; ze veroorzaken meer problemen dan ze oplossen. Respondenten willen dat “de maatschappij gewoon kan blijven draaien” en “niet meer alles op slot gaat”. Sommige respondenten vragen om meer maatwerk, bijvoorbeeld door een regionale in plaats van landelijke lockdown.

Na lockdowns zijn het schoolsluitingen en het toegangsbeleid maatregelen die sterk worden afgekeurd. “Kinderen moeten naar school blijven gaan”, zegt iemand, “in welke omstandigheid dan ook” en een ander benadrukt dat school belangrijk is “voor psychische gezondheid en algehele ontwikkeling (van kinderen en jongeren)”. Een boze respondent heeft het over het toegangsbeleid en zegt “ik zou willen dat de door overheid georganiseerde discriminatie stopt.”

Naast wantrouwen en boosheid zijn emoties die meeklinken in de ‘geen maatregelen’-antwoorden: eenzaamheid, bezorgdheid om de samenleving en medeburgers, frustratie door de vrijheidsbeperkingen en angst dat een volgende golf weer voor dezelfde negatieve ervaringen zorgt.

Afstand houden, mondkapjes en thuiswerken mogen blijven 

Maatregelen die respondenten willen houden zijn vooral het afstand houden, mondkapjes dragen (bijvoorbeeld in het OV openbaar vervoer (openbaar vervoer)) en thuiswerken.  Voorstanders van bepaalde maatregelen hopen dat het vroeg invoeren van die specifieke maatregel, erger kan voorkomen. Ook de zorg ontlasten en angst om zelf besmet te raken of dat een dierbare COVID-19 of long-covid oploopt zijn redenen om wel maatregelen te willen. Mensen die maatregelen willen uiten ergernis over medeburgers die maatregelen niet naleven en zijn gefrustreerd dat de overheid voor hun gevoel te traag is.

Verdeeldheid en nuance in vaccinatiestandpunten 

Over vaccinatie zijn de meningen sterk verdeeld: sommige deelnemers willen dat vaccinatie verplicht wordt terwijl anderen juist spreken over angst voor vaccinatiedwang. Voorstanders van vaccinatie uiten soms boosheid richting ongevaccineerden. Zo wil iemand dat “er vaccinatiemogelijkheden zijn en dat iedereen die dat weigert dan maar gewoon moet lijden en hulp moet ontberen”. Tegenstanders voelen vaak wantrouwen richting de overheid en media: “Ik zou willen dat vaccinaties nooit meer zogenaamd vrijwillig zijn en stiekem toch verplicht worden.”

Toch neemt een grote groep genuanceerde middenposities in. Deze mensen zouden wel willen dat iedereen zich laat vaccineren, maar voegen bijvoorbeeld toe “als iemand dat wil”. Ze vinden vooral dat vaccinaties sneller en makkelijker voor iedereen beschikbaar moeten zijn.

In antwoord op de vraag “Denk aan alles wat we hebben meegemaakt tijdens de coronaperiode. Wat zou u willen voor de toekomst? Bijvoorbeeld hoe we omgaan met een nieuwe golf coronabesmettingen” dachten respondenten niet alleen aan het handelen van de overheid, maar ook aan medeburgers, de media en aan ons handelen als mensheid.

Behoefte aan naleving maar ook aan ontspannen omgaan met corona  

Aan de ene kant blijkt uit veel antwoorden dat volwassenen een sterke behoefte hebben aan dat anderen de coronamaatregelen naleven. Net zoals uit de ervaren invloed van de coronaperiode blijkt, zijn veel volwassenen ook nog steeds voorzichtig. Aan de andere kant willen volwassenen dat er meer ontspannenheid komt in hoe omgegaan wordt met corona. Beide laten zien dat mensen hopen op meer eensgezindheid en onderlinge betrokkenheid: “Laten we nou accepteren dat bepaalde maatregelen moeten worden nageleefd” en “ik zou willen dat we elkaar beter proberen te begrijpen.”

Kritisch over de rol van de media 

Verschillende respondenten zijn kritisch over de media, zoals “ik zou willen dat er wat zakelijker met corona wordt omgegaan, bijvoorbeeld door minder media-aandacht”. Het gevoel dat corona te veel aandacht krijgt in de media hangt samen met de behoefte die veel mensen hebben aan meer ontspanning in hoe er met corona wordt omgaan. Mensen willen “geen paniekerig gedoe”, maar zeggen dingen als “accepteer ziekte en dood” en “behandel corona als griep”. Ze willen graag “gewoon leven.”

Met gedragsverandering pandemieën voorkomen  

Daarnaast is er een kleine groep respondenten die nadenkt over de oorzaken van de coronapandemie. Zij schetsen een toekomstvisie waarin de samenleving bewuster leeft en duurzamer omgaat met dieren en de planeet. Bijvoorbeeld door “diervriendelijk en milieubewust” te worden, “minder vliegen naar het buitenland” en “een internationale koers […] die het voortbestaan van de aarde als doel en middel heeft en niet langer economische groei”. Deze antwoorden gaan uit van een collectieve verantwoordelijkheid. Een enkeling geeft aan dat de aanpak van deze grote kwesties bij de overheid ligt, omdat het vraagt om internationaal handelen en denken.