MIA WEGH: Meten is meer weten. Maar we moeten de geur in Venray niet vergeten.

VOICE-OVER: De resultaten van de metingen van luchtkwaliteit van het project Boeren en Buren zijn bekend. Het RIVM presenteerde ze tijdens een afsluitende bijeenkomst in Venray. Ook de deelnemers konden hier hun ervaringen delen.

MIA WEGH: Uit deze metingen hebben we geleerd dat het best lastig is om de metingen te begrijpen. En nog lang niet alles is duidelijk.

JAN JENNESKENS: Mijn belangrijkste les in dit project is dat het vooral gaat om samenwerken. En als je samenwerkt dan kun je in openheid en transparantie vertrouwen krijgen in de meetresultaten. En dat is van cruciaal belang. De rol van het RIVM is niet te onderschatten. Omdat ze onafhankelijk, deskundig en betrouwbaar zijn krijgen we veel vertrouwen in de meetresultaten. Dat maakt het mogelijk om vanuit een gedeelde waarheid samen te werken aan oplossingsrichtingen, die voor iedereen haalbaar en duidelijk zijn.

VOICE-OVER: In het project hebben boeren en omwonenden in Venray samen een jaar lang de luchtkwaliteit in hun omgeving gemeten. Dit deden ze met eenvoudige meetapparatuur voor fijnstof, ammoniak en stikstofdioxide.

MARITA VOOGT: De metingen laten zien dat de concentraties van fijnstof over de locaties redelijk gelijk zijn. Er hangt als het ware een soort deken van fijnstof over de hele regio. En alleen zeer dicht op lokale bronnen hebben we verhogingen gemeten. Alleen bij leghennenstallen hebben we bij wind uit de richting van de stal hogere concentraties van het grovere fijnstof PM10 gemeten. Die concentratie nam snel weer af met de afstand tot de stal. En daardoor hebben we bij omwonenden, die dus op iets grotere afstand wonen nauwelijks tot geen verhoogde concentraties van PM10-fijnstof gemeten. Voor stikstofdioxide hebben we grotere verschillen tussen de locaties gemeten. De concentraties waren het hoogst bij wegen. Vooral zeer dicht op de A73. Voor ammoniak zijn nog grotere verschillen tussen de locaties gemeten. De hoogste concentraties kwamen voor in gebieden met veel veehouderijen. En de laagste concentraties in natuurgebied Boschhuizerbergen. Voor fijnstof en stikstofdioxide zijn er advieswaarden voor de gezondheid. En er zijn wettelijke grenswaarden. De gemeten waarden liggen ruim onder de wettelijke grenswaarden. Maar ze liggen wel boven de advieswaarden voor de gezondheid. En de Wereldgezondheidsorganisatie heeft deze advieswaarden onlangs flink aangescherpt. En in grote delen van Nederland worden ze nu overschreden.

VOICE-OVER: De belangrijkste oorzaak van spanningen tussen boeren en omwonenden is geurhinder. Tijdens de meetperiode konden deelnemers overlast melden via hun smartphone. Maar dat bleek niet eenvoudig.

MIA WEGH: Het was lastig om geurhinder te melden, omdat dat niet kon met een geursensor. Maar geurhinder kon gemeld worden via een app. En dat was voor veel mensen heel moeilijk en lastig. En daardoor zijn er waarschijnlijk ook niet veel meldingen gekomen. Dat wil niet zeggen dat er geen geurhinder is, integendeel. Het is erg jammer dat we dat niet beter in beeld hebben kunnen brengen.

PETER VAN DIJCK: Met sensortechnieken kunnen omwonenden maar ook veehouders zelf meer inzicht krijgen in wat er aan emissies uit die stallen komt. Dit kan een bijdrage leveren aan de dialoog. Maar ook aan het zoeken naar oplossingen. We zien wel dat die sensortechnieken nog in de kinderschoenen staan en dat er nog wel wat ontwikkeling nodig is.

VOICE-OVER: Deelnemers gingen met elkaar in gesprek over oplossingsrichtingen. Om luchtkwaliteit te verbeteren is een mix van maatregelen voor verschillende bronnen nodig. Veehouderij is zo'n bron. Maar ook het stoken van hout, verkeer en industrie. Geurhinder is vooral plaatselijk en vraagt om een lokale aanpak.

LIA ROEFS: Ik denk dat het heel belangrijk is dat we moeten stimuleren dat er meer sensoren komen waar ook echt gemeten kan worden. In en buiten de stal. Zodat de boer ook zelf meet en dat kan koppelen aan de handelingen, die hij die dag op dat moment heeft verricht. Zodat we er wat van kunnen leren. En we wellicht ook overlast kunnen beperken op die manier.

JAN JENNESKENS: We gaan het project uitbouwen en voortzetten. We participeren in het Schone Lucht Akkoord. Daar gaan we het gebruiken. Maar ook in de regio zullen we dit project als Grenzeloos Meten doorzetten, waarbij we ook geur mee zullen nemen.

MARITA VOOGT: Nu de meetresultaten gedeeld en besproken zijn gaan wij verder met het onderzoek naar het effect van het project op de onderlinge relaties tussen de boeren, de omwonenden en de gemeente. Hiervoor hebben wij een vragenlijst gemaakt. En we gaan ook deelnemers interviewen en ook niet-deelnemers. Om zo het effect van het project zo goed mogelijk te kunnen duiden.

VOICE-OVER: De resultaten van dit onderzoek worden in 2022 verwacht.

BEELDTEKST: Meer informatie? rivm.nl/boeren-en-buren
Een productie van het RIVM copyright 2021 De zorg voor morgen begint vandaag