Samenvatting

Bedrijven krijgen van de overheid een vergunning voor de hoeveelheid chemische stoffen, waaronder metalen, die ze mogen uitstoten. Rond bepaalde industrieën, zoals de staalindustrie, worden combinaties van metalen in onder andere de bodem en lucht gevonden. Omwonenden van deze bedrijven kunnen daardoor aan verschillende metalen tegelijk blootstaan. Dit kan gaan via verschillende ‘routes’, bijvoorbeeld door lucht in te ademen of door neergedaald stof in te slikken.

Bij vergunningen wordt tot nu toe per stof beoordeeld hoeveel een bedrijf ervan mag uitstoten. Maar de mogelijk schadelijke effecten van een mengsel kunnen groter zijn dan de effecten van één stof (cumulatie). Hoe groot die kans is, hangt af van de samenstelling, de concentraties en de schadelijkheid van de stoffen in het mengsel. Ook maakt het uit hoe lang en hoe vaak mensen aan het mengsel blootstaan. Wetenschappelijke inzichten over cumulatie ontwikkelen zich.
Het RIVM heeft in kaart gebracht wat de belangrijkste effecten op de gezondheid zijn van 25 metalen. Het is nadrukkelijk geen risicobeoordeling. Het RIVM heeft gekeken op welke organen deze metalen schadelijke effecten kunnen hebben. Het blijkt dat verschillende metalen effect kunnen hebben op eenzelfde orgaan. Ook kan de blootstellingsroute, inademen of inslikken, uitmaken op welk orgaan een metaal effect heeft, maar dat effect kan ook door allebei de routes ontstaan.

Als mensen langere tijd grote hoeveelheden metalen inslikken, kan dat vooral schadelijk zijn voor het ongeboren kind en de vruchtbaarheid, de nieren, het bloed en bloedvormende weefsels, het zenuwstelsel en het maagdarmkanaal. Na inademen blijken een groot aantal metalen vooral effecten te hebben op de luchtwegen, het immuunsysteem en/of kanker te kunnen veroorzaken.

Het blijkt daarom belangrijk te zijn om bij de vergunningverlening rekening te houden met de gelijktijdige blootstelling aan meerdere metalen. Ook blijkt dat het effect van mengsels van metalen kan worden geschat met een methode die het RIVM al eerder heeft ontwikkeld. Alleen is nog niet alle informatie beschikbaar die daarvoor nodig is. Dat geldt vooral voor de gezondheidskundige grenswaarden voor metalen die voor de vergunningverlening nodig zijn, zogeheten MTR’s (Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau). Het RIVM geeft enkele handvatten om die te kunnen bepalen voor metalen waar nog geen MTR voor bestaat.

Het RIVM heeft dit onderzoek gedaan in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).