Vliegtuigverkeer kan op verschillende manieren invloed hebben op de kwaliteit van de woon- en leefomgeving. De uitstoot van vliegtuigen kan een effect hebben op de gezondheid. Het geluid van vliegtuigen heeft een effect op de leefomgeving en kan hinder veroorzaken. Over de uitstoot van ultrafijnstof door vliegtuigen en het effect van geluid op de gezondheid ontbreekt kennis. Het  RIVM onderzoekt op verzoek van het ministerie van IenW Infrastructuur en Waterstaat (Infrastructuur en Waterstaat) deze onderwerpen. Momenteel loopt bijvoorbeeld de Programmatische aanpak van het Meten van Vliegtuiggeluid.

Geluid en gezondheid

Geluid heeft invloed op de woon- en leefomgeving van mensen. Die invloed kan zowel positief als negatief zijn. Het kwetteren van vogels wordt bijvoorbeeld positief gewaardeerd in tegenstelling tot geluid van vliegverkeer of wegverkeer. Het horen van geluid kan behalve onprettig, ook schadelijk voor de gezondheid zijn. De blootstelling aan vliegtuiggeluid kan verschillende effecten hebben op welzijn en de gezondheid van mensen, zoals hinder, slaapverstoring en verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Meer informatie over effecten van vliegtuiggeluid op mensen kan je lezen op: Effecten van vliegtuiggeluid op mensen | vliegtuiggeluid.nl.

Onderzoeken naar geluidhinder en slaapverstoring van vliegtuiggeluid

Om te weten te komen hoe bewoners rond alle Nederlandse luchthavens geluidhinder ervaren is een terugkerende vragenlijst nodig. Zo’n terugkerende enquête is een aanvulling op de berekening van de geluidhinder met een blootstelling-responsrelatie, en kan gebruikt worden om vast te stellen of de berekening van de geluidhinder nog klopt. De vierjaarlijkse GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)-monitor is hier een geschikt instrument voor. Met de data van de GGD gezondheidsmonitor uit 2020 zijn door het RIVM de blootstelling-respons relatie berekent tussen zowel hinder als slaapverstoring en vliegtuiggeluid voor 14 luchthavens in Nederland. Door de GGD zijn met dezelfde data de ervaren geluidshinder als slaapverstoring door vliegverkeer landelijk in kaart gebracht.

Het plan is dat Lelystad Airport een deel van het vliegverkeer van Schiphol overneemt. Het RIVM stelt voor om bij  Lelystad Airport  een vaste groep omwonenden 4 jaar lang één keer per jaar een online vragenlijst te laten invullen, om zo de veranderingen rondom de opening van de luchthaven te kunnen monitoren. De onderzoeken vinden niet alleen plaats in de omgeving van Lelystad Airport, maar ook onder de zogenoemde aansluitroutes in Noord-Holland, Friesland, Drenthe, Gelderland en Overijssel. Momenteel is het besluit over het gebruik van Lelystad Airport voor vakantievluchten uitgesteld. Dit onderzoek gaat één jaar voor de opening van Lelystad Airport starten.

Kennis opbouwen over effectieve hindermaatregelen

Uit een kennisscan blijkt dat het nodig is om systematisch kennis op te bouwen over de effectiviteit van maatregelen waarmee de hinder door geluid van vliegtuigen kan worden verminderd. Daarbij zijn niet alleen daadwerkelijke veranderingen in geluidsniveaus van belang zoals door geluidisolatie van woningen, maar ook andere factoren, zoals persoonlijke en situationele factoren. Dit worden ook wel niet-akoestische factoren genoemd. Deze factoren hebben niks met het geluid te maken. Zo is de ene persoon gevoeliger voor geluid dan de andere. Dat kan komen door bijvoorbeeld ziekte, medicijngebruik of erfelijke aanleg. Maar ook de tevredenheid met de woning en woonomgeving bepalen in welke mate mensen last hebben van geluid van vliegverkeer. Inzicht in deze niet-akoestische factoren en hoe ze met elkaar samenhangen, biedt aanknopingspunten om maatregelen te ontwikkelen die de hinder beperken of verminderen.

Vliegtuiggeluid meten, berekenen en monitoren

Omwonenden van luchthavens willen graag dat vliegtuiggeluid gemeten wordt, en niet alleen maar berekend. In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is in 2018 een programma gestart: Programmatische Aanpak van het Meten van Vliegtuiggeluid (PAMV). Dit heeft een tweeledig doel:

  • Om het stelsel van meten en berekenen van vliegtuiggeluid te verbeteren.
  • Om metingen een prominenter rol te geven in de huidige systematiek.

De PAMV wordt door het RIVM gecoördineerd. In PAMV werken  we samen met andere organisaties, zoals NLR Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium), To70 en KNMI Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut).

De eerste resultaten van PAMV zijn gereed, aan een aantal onderzoeken wordt nog gewerkt. Het rapport Programmatische Aanpak Meten Vliegtuiggeluid: Nationale Meetstrategie; Kaders en inventarisatie meetsystemen is gepubliceerd. Er is een nieuwe website vliegtuiggeluid.nl opgesteld voor publiekscommunicatie. Daar staat informatie over het meten en berekenen van vliegtuiggeluid en wat de voor- en nadelen van beiden zijn. Ook zijn samen met burgers twee onderzoeken uitgevoerd naar het meten van vliegtuiggeluid en de ervaring van vliegtuiggeluid op lokaal niveau. In 2023 worden resultaten verwacht van het PAMV validatietraject. Daarbij zijn rekenresultaten vergeleken met metingen  en worden vervolgens verbeteringen aan de rekenmodellen uitgevoerd.

Voor Lelystad Airport stelt het RIVM voor het vliegtuiggeluid bij de luchthaven en onder de routes te volgen voor en na opening van de luchthaven voor publieksvluchten.