Door de vergrijzing en stijgende levensverwachting krijgen meer mensen ouderdomsziekten. Dit zorgt voor een grote druk op het hele zorgsysteem. Technologische ontwikkelingen kunnen onze gezondheid verbeteren en onze zorg efficiënter maken, maar vergeleken met andere sectoren blijft de toepassing van technologie in de zorg achter. De inrichting van de leefomgeving kan een positieve bijdrage leveren aan de volksgezondheid, bijvoorbeeld door beter om te gaan met toenemende hitte en wateroverlast door klimaatverandering. Dit zijn enkele belangrijke ontwikkelingen die gesignaleerd worden in de drie themaverkenningen van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)) 2018.
Deze themaverkenningen laten zien hoe onze volksgezondheid zich zou ontwikkelen als historische trends zich onveranderd voortzetten en er geen nieuw beleid gevoerd wordt. Zo kunnen maatschappelijke opgaven voor de toekomst geïdentificeerd worden.
Zorgvraag van de toekomst
De vergrijzing zal een groot effect hebben op de zorgvraag van de toekomst. Door de verwachte toename van ouderdomsziekten neemt de druk op het gehele zorgsysteem toe, van eerstelijnszorg tot spoedzorg en van verpleeghuiszorg tot mantelzorg. Tegelijkertijd neemt het aantal mensen dat mantelzorg kan verlenen af en het aantal alleenwonende ouderen toe. Ook het aantal kwetsbare ouderen met een complexe zorgvraag, zoals een combinatie van medische en sociale problematiek, zal toenemen. Een andere ontwikkeling die wordt gesignaleerd, is dat de mentale druk op jongeren en jongvolwassenen lijkt toe te nemen, met mogelijke consequenties voor hun psychische gezondheid.
Technologie
Technologische ontwikkelingen kunnen veel betekenen voor onze volksgezondheid en de zorg. Voorbeelden hiervan zijn eHealth, Artificial Intelligence, robotisering, gentechnologie en virtual reality. Hoewel er veel innovatieve technologieën ontwikkeld worden, blijft de toepassing hiervan in de zorg achter vergeleken met andere sectoren. Zorgaanbieders en inkopers ervaren belemmeringen in onder andere bekostigingssystematiek en wet- en regelgeving. Ook de beheersing van digitale vaardigheden door zorgverleners en patiënten speelt een rol bij het achterblijven van technologische toepassingen. Technologie biedt veel kansen, maar brengt ook risico’s en ethische dilemma’s met zich mee. Meer technische mogelijkheden kunnen er bijvoorbeeld toe leiden dat we minder gaan bewegen. Ethische dilemma’s hebben onder andere te maken met privacy en het manipuleren van genetische informatie.
Bredere determinanten van gezondheid
Onze gezondheid wordt beïnvloed door leefstijl, zoals roken en bewegen, maar ook door de omgeving waarin we wonen, werken en leren, ‘de bredere determinanten’. De verwachting is dat grote steden zullen doorgroeien en krimpgebieden verder zullen krimpen, met gevolgen voor de volksgezondheid. De kwaliteit van het milieu verbetert verder, maar er zijn ook nieuwe mogelijke risico’s, zoals de verwachte toename van medicijnresten in het oppervlaktewater door de vergrijzing. De inrichting van de leefomgeving kan een positieve bijdrage leveren aan de volksgezondheid, bijvoorbeeld door beter om te gaan met toenemende hitte en wateroverlast door klimaatverandering. Daarnaast heeft verdere flexibilisering van arbeid positieve effecten op autonomie en eigen regie, maar het brengt ook stress en baan- en inkomensonzekerheid met zich mee.
De VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2018: op weg naar de eindrapportage
De themaverkenningen zijn onderdeel van de VTV-2018. Eerder dit jaar werd het Trendscenario van de VTV-2018 gepubliceerd. Zowel het Trendscenario als de themaverkenningen hebben tot doel de belangrijkste maatschappelijke opgaven voor de toekomst voor volksgezondheid en zorg in kaart te brengen. De eindrapportage verschijnt in juni 2018. Daarin zal gekeken worden naar handelingsopties voor de meest urgente opgaven: wat zijn kansen voor beleid? Welke stakeholders zouden allemaal kunnen bijdragen en wat zouden zij kunnen doen?