Het RIVM heeft op verzoek van het Europees Parlement opgeschreven hoe lidstaten in Europa omgaan met Europese regels over stikstof in water (nitraat). Het RIVM is hiervoor gevraagd omdat Nederland door het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM (Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid)) veel kennis en ervaring heeft met het in beeld brengen van stikstof in water.
Aanleiding
Aanleiding voor dit verzoek zijn vragen die Europese burgers over dit onderwerp hebben gesteld. Ook in Nederland komen vergelijkbare vragen regelmatig naar voren. In debatten van de Tweede Kamer maar ook in verschillende media. Het rapport gaat in op verschillende aspecten. Zo komt het juridisch kader aan bod en beschrijft het rapport het ontwerp en vergelijkbaarheid van monitoringsystemen. Ook komen de gezondheidseffecten van stikstof in water op de mens en het ecosysteem en de resultaten van het gevoerde beleid aan de orde. Tot slot beschrijft het rapport de mogelijke impact van de Green Deal op het terugdringen van de uitspoeling van stikstof naar grond- en oppervlaktewater.
De Commissie Verzoekschriften van het Europees Parlement heeft het RIVM hiervoor gevraagd vanwege het werk dat het RIVM doet in o.a. het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid en het Horizon2020-project FAIRWAY.
Stand van zaken
De waterkwaliteit in Europa is voor een belangrijk deel afhankelijk van de mate waarin uitspoeling van stikstof door de landbouw verder kan worden teruggebracht. Daarom zijn lidstaten volgens Europese wetgeving zoals de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water verplicht de waterkwaliteit en de uitspoeling van stikstof te monitoren. Ook moeten lidstaten kunnen aantonen dat ze voldoen aan de doelen van de richtlijn.
Door deze wetgeving wordt op veel plaatsen gemeten hoeveel stikstof er in water zit. Lidstaten mogen echter zelf invulling geven aan de manier van monitoren. Dat is belangrijk omdat regionale kenmerken (zoals bodemtype en grondwaterstand) en de concentraties zelf een grote rol spelen bij het ontwerp van een monitoringnetwerk. Daardoor verschilt het per land hoe vaak en op hoeveel plaatsen er gemeten wordt. Dat belemmert de vergelijkbaarheid van de kwaliteit van het water binnen Europa.
Wat is stikstof in water
Gewassen nemen niet alle stikstof uit mest op. De stikstof die overblijft spoelt grotendeels uit naar water in de vorm van nitraat. Teveel nitraat leidt tot teveel voedingstoffen in het water. Dat is schadelijk voor de kwaliteit van het water bestemd voor drinkwaterproductie. Ook zorgen teveel voedingsstoffen voor teveel algengroei en voor verstoring van ecosystemen.