De nitraatconcentratie in het grondwater op derogatiebedrijven daalt sinds 2021 in alle grondsoorten. De daling komt onder meer doordat er na de droge periode van 2018 tot 2020 meer neerslag valt. Daardoor breekt nitraat beter af in de bodem en spoelt het minder uit naar het grondwater. De gemiddelde concentratie nitraat lag in 2023 onder de Europese norm van 50 milligram per liter grondwater. Alleen in het zuiden en midden van de zandregio was de concentratie nitraat gemiddeld even hoog als de norm. In deze regio had 47 procent van de derogatiebedrijven een concentratie boven de norm. Dat blijkt uit het rapport Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2022.
Stikstofoverschot in bodem daalt
Door veranderingen in het mestbeleid en hun bedrijfsvoering gebruikten boeren minder stikstof uit dierlijke mest en kunstmest in de periode 2006-2022. Daardoor blijft er minder stikstof in de bodem over dat als nitraat met regenwater wegzakt naar diepere lagen in de bodem en uiteindelijk in het grondwater terechtkomt. Dit ’stikstofbodemoverschot’ daalde tussen 2006 en 2017. Sinds 2018 is er meer schommeling in het overschot.
Wanneer we kijken naar het aandeel dierlijke mest dan hebben derogatiebedrijven in 2022 gemiddeld 228 kilogram stikstof per hectare gebruikt. Het stikstofgebruik uit dierlijke mest lag daarmee op hetzelfde niveau als in 2021 en lager dan het langjarig gemiddelde van 235 kilogram per hectare.
Monitoring voorwaarde voor derogatie
In Nederland mogen bepaalde agrarische bedrijven meer dierlijke mest van graasdieren op hun land gebruiken dan de algemene norm uit de Europese Nitraatrichtlijn. Dat heet derogatie.
Dit jaarlijkse rapport van het RIVM en Wageningen Economic Research is één van de voorwaarden die de Europese Commissie hiervoor aan Nederland heeft gesteld. De Europese Commissie heeft in september 2022 besloten dat aan deze uitzondering voor Nederland in 2026 een einde komt.
Het doel van de Europese Nitraatrichtlijn is om water te beschermen tegen vervuiling door te veel voedingsstoffen uit de landbouw. Elke vier jaar rapporteert het RIVM breder over de waterkwaliteit in relatie tot de landbouwpraktijk in de Nitraatrapportage. Begin november 2024 verschijnt de eerstvolgende Nitraatrapportage.