Verhoogd stralingsniveau bij brand
Sinds 4 april woeden er bosbranden bij het dorpje Volodymyrivka, in de buurt van Tsjernobyl. Verschillende bronnen melden dat in de buurt van de brand verhoogde stralingsniveaus (tot zestien maal de natuurlijke achtergrondwaarde) gevonden zijn.
Het RIVM heeft berekend dat mensen en voertuigen die op enkele kilometers van de brand zijn geweest niet aan een significante hoge dosis straling zijn blootgesteld. Ook heeft het RIVM berekend of de situatie bij Tsjernobyl gevolgen kan hebben voor het stralingsniveau in Nederland.
Het RIVM verwacht dat een deel van lucht boven de bosbrand later deze week naar Noordwest Europa (dus ook Nederland) toe zal waaien. De radioactiviteit zal naar verwachting dan zo sterk verdund zijn, dat de stralingsdosis in ons land onmeetbaar klein is. Desondanks houdt het RIVM de komende week de stralingsniveaus in ons land in de gaten.
Weersgesteldheid
Rondom de plaats van de brand waaide de wind richting het Zuidwesten. Bij het dorpje Volodymyrivka, 50 km (kilometer) ten noorden van Kiev en 70 km ten zuiden van Tsjernobyl, is het hoogste stralingsdosistempo gerapporteerd dat bij het RIVM bekend is: 2,6 microsievert per uur.
Ook Kiev ligt in het pad van de rookpluim. Volgens Yehor Firsov, het hoofd van Ukraine’s state ecological inspection service, is daar een waarde van 0,10 microsievert per uur gemeten zijn. Dit is hetzelfde als het (normale) natuurlijke achtergrondniveau.
Later deze week gaat de wind draaien en zal een deel van de lucht naar het westen van Europa waaien.
Zijn de gemeten stralingsniveaus hoog?
Het hoogst in de pers gerapporteerde stralingsdosistempo is 2,6 microsievert per uur. Dat is hoger dan het natuurlijke achtergrondniveau, dat (ook in Nederland) ongeveer 0,1 microsievert per uur bedraagt, zowel buiten als binnen, in gebouwen.
Toch zijn dit soort hogere stralingsniveaus voor Nederlanders niet ongewoon: een patiënt die met radioactieve stoffen is behandeld mag het ziekenhuis verlaten (en met het openbaar vervoer reizen) als het stralingsdosistempo gemeten op een meter afstand minder is dan 20 microsievert per uur. Ook in een vliegtuig op kruishoogte (ongeveer 10 km) is het natuurlijke dosistempo verhoogd: 2-4 microsievert per uur.
Uiteindelijk wordt het risico bepaald door de totale stralingsdosis, opgeteld over een kalenderjaar. Internationale afspraken hebben ook in ons land geleid tot een limiet van 1 millisievert (1.000 microsievert) per jaar voor het publiek.
Waar komt de straling vandaan?
Op 26 april 1986 gebeurde er een ongeval met reactor 4 van de kerncentrale Tsjernobyl. Daarbij zijn radioactieve stoffen buiten het reactorgebouw gekomen en in de wijde omgeving neergedaald. Veel stoffen zijn in de afgelopen 34 jaar vervallen, de radioactieve stof cesium-137 is nog in meetbare hoeveelheden aanwezig. Na ruim 30 jaar is nog ongeveer de helft van het oorspronkelijke cesium-137 over; de rest is vervallen tot niet-radioactief barium.
Door invloed van het weer en de chemische eigenschappen van cesium ligt de radioactiviteit op een diepte van ongeveer 30-40 centimeter onder de bosbodem. De bomen nemen via hun wortels een deel van het cesium-137 op, dat wordt “ingebouwd” in het hout dat de bomen maken tijdens hun groei. Bij het verbranden van het hout komt het cesium-137, gebonden aan stof- en roetdeeltjes, vrij in de lucht.
Conclusie van het RIVM
Het RIVM heeft berekend dat de lucht van de bosbrand bij Tsjernobyl later deze week over Nederland trekt. De radioactiviteit is dan echter zo verdund dat het extra stralingstempo onmeetbaar klein zal zijn: de verhoging ligt ver onder een procent van de natuurlijke achtergrondstraling in ons land.
Voertuigen die een aantal uren op een paar kilometer afstand van de brand bij Tsjernobyl zijn geweest, zullen volgens de berekeningen van het RIVM ver (meer dan een factor 10) onder de internationaal geldende normen van radioactieve besmetting blijven.
Dus ook reizigers die in de buurt van de brand (tot op enkele kilometers afstand) zijn geweest, zijn niet aan zorgwekkende hoeveelheden radioactiviteit blootgesteld.