Magneetvelden hebben effecten op het menselijk lichaam. Sommige effecten treden tijdens of kort na blootstelling op, die noemen we acuut. Mogelijk zijn er ook effecten die na langdurige blootstelling op de langere termijn optreden.
Acute, direct optredende effecten
Sterke magneetvelden kunnen spiersamentrekkingen en lichtflitsen in het oog veroorzaken. Onder een sterkte van 100 microtesla (bij 50 hertz) zien we deze effecten niet meer. Magneetvelden met een sterkte boven 100 microtesla komen niet voor op plaatsen waar het publiek in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen kan komen.
Mogelijke effecten op langere termijn
Uit internationaal onderzoek komen aanwijzingen dat kinderen en volwassenen mogelijk meer kans hebben om leukemie te krijgen, als ze dicht bij bovengrondse hoogspanningslijnen wonen. Daar is het magneetveld sterker dan verder van de lijn. De magneetvelden van de hoogspanningslijnen zouden de oorzaak kunnen zijn, maar dat is niet bewezen. De Gezondheidsraad ziet aanwijzingen voor een verband tussen blootstelling aan magneetvelden in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen en leukemie bij kinderen en volwassenen en hersentumoren bij kinderen.
Leukemie bij kinderen
De aanwijzingen dat kinderen bij bovengrondse hoogspanningslijnen mogelijk een hoger risico op leukemie lopen, volgen uit enkele tientallen onderzoeken. En vooral uit vier ‘gepoolde analyses’. Wat gepoolde analyses zijn? Dat zijn gegevens van een aantal onderzoeken bij elkaar en die vervolgens samen opnieuw geanalyseerd. De gepoolde analyse van Ahlbom en die van Greenland uit 2000 brengen onderzoeken over de periode 1979-2000 in beeld. Beide analyses laten een verband zien tussen blootstelling aan magneetvelden van bovengrondse hoogspanningslijnen en een mogelijk hogere kans op kinderleukemie. In 2010 is een derde gepoolde analyse van Kheifets verschenen, van de onderzoeken uit de periode 2000-2010. Deze analyse past in het beeld uit 2000. Het gevonden statistisch verband is hier minder duidelijk. Tot slot is in 2022 een vierde gepoolde analyse van Amoon verschenen. In deze gepoolde analyse wordt geen verband gevonden tussen magneetvelden bij bovengrondse hoogspanningslijnen en leukemie bij kinderen.
In deze gepoolde analyses zien we een statistisch verband, maar niet wat de oorzaak van de extra leukemiegevallen is. Dat wil zeggen dat niet is bewezen dat de extra kinderleukemie echt door de magneetvelden van de hoogspanningslijn wordt veroorzaakt. De Gezondheidsraad geeft in haar advies uit 2018 ‘Hoogspanningslijnen en gezondheid deel I: kanker bij kinderen’ aan dat zij wel aanwijzingen zien voor zo’n oorzakelijk verband. Dat is op grond van een eigen literatuuranalyse. De raad vindt het wetenschappelijk onderzoek onvoldoende om te spreken van een ‘waarschijnlijk’ of ‘bewezen’ oorzakelijk verband. De raad geeft het volgende aan. Bij kinderen die lang zijn blootgesteld aan een gemiddelde magneetveldsterkten van 0,3 tot 0,4 microtesla of meer lijkt het risico op leukemie ruim twee en een half keer zo hoog als bij kinderen die op het achtergrondniveau worden blootgesteld.
Magneetvelden met een sterkte boven 0,3 tot 0,4 microtesla komen niet alleen voor bij bovengrondse hoogspanningslijnen. Zij komen ook voor bij andere onderdelen van het elektriciteitsnet. Denk aan ondergrondse kabels, hoogspanningsstations en transformatorhuisjes. De Gezondheidsraad adviseerde de betrokken ministeries in 2018 daarom te overwegen om het voorzorgbeleid uit 2005 uit te breiden met deze onderdelen van het elektriciteitsnet.
Hersentumoren bij kinderen
Er zijn ook aanwijzingen dat kinderen die in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen wonen een groter risico lopen op hersentumoren. Het risico kan volgens de Gezondheidsraad bijna anderhalf keer zo hoog zijn bij kinderen die lang worden blootgesteld aan magneetveldsterktes van 0,4 microtesla of meer. De raad geeft aan dat de aanwijzingen bij hersentumoren zwakker zijn dan bij kinderleukemie. Dat staat in het advies.
Leukemie bij volwassenen
In 2022 gaf de Gezondheidsraad aan dat er ook bij volwassenen aanwijzingen zijn voor een verband tussen blootstelling aan magneetvelden bij bovengrondse hoogspanningslijnen en een verhoogd risico op leukemie. Dat staat in het advies : ‘Hoogspanningslijnen en gezondheid: kanker bij volwassenen’. De wetenschappelijke onderbouwing voor volwassenen is wel minder sterk dan die bij kinderen. De Gezondheidsraad baseert zijn conclusie voor volwassenen op minder dan tien onderzoeken, meer zijn er niet beschikbaar. Over leukemie bij kinderen zijn enkele tientallen onderzoeken beschikbaar. Daar komt bij dat voor kinderleukemie vier gepoolde analyses zijn uitgevoerd. Voor volwassenen ontbreken deze.
De ziekte van Alzheimer en andere neurodegeneratieve ziekten
In 2022 bracht de Gezondheidsraad advies uit over vier ‘neurodegeneratieve ziekten’. Dat zijn de ziekte van Alzheimer, ALS (Amyotrofische Laterale Sclerose), Parkinson en MS (Multiple Sclerose). De raad ziet, in de beschikbare onderzoeken, geen aanwijzingen voor een verhoogd risico op de vier onderzochte neurodegeneratieve ziekten in de buurt van hoogspanningslijnen.
Andere aandoeningen
Aanwijzingen voor andere gezondheidseffecten van magneetvelden van bovengrondse hoogspanningslijnen in de woonomgeving zien we niet in het wetenschappelijk onderzoek. Niet voor kinderen en ook niet voor volwassenen.