Vogelgriep (ook wel aviaire influenza genoemd) is een besmettelijke ziekte die vooral bij vogels voorkomt. Soms worden ook zoogdieren besmet. Vogelgriep bij mensen komt bijna nooit voor. Wereldwijd zijn er verschillende griepvirussen die vogelgriep kunnen veroorzaken.

Vogelgriep, trekvogels en varianten

Vogelgriep tast de luchtwegen, het spijsverteringsstelsel en/of het zenuwstelsel aan. De ziekte komt voor bij pluimvee (kippen, eenden en kalkoenen) en bijna alle (wilde) vogelsoorten, zoals wilde eenden, duiven, ganzen, kokmeeuwen of ooievaars. Roofvogels en roofdieren kunnen ook besmet raken door het eten van vogels die ziek zijn of gestorven zijn door vogelgriep.

Nederland is een belangrijk knooppunt voor trekvogels. Bijna alle trekvogels maken een (tussen)stop in Nederland of trekken eroverheen. Dat gaat elk jaar om honderden miljoenen vogels. Trekvogels kunnen het virus bij zich dragen. Ze kunnen zo nieuwe varianten van vogelgriep op hun reis naar Nederland meenemen.

Hoog pathogeen en laag pathogeen

Een hoog pathogene variant van vogelgriep is dodelijk voor vogels. Omdat pluimvee meestal dicht bij elkaar zit, worden er bij een uitbraak onder pluimvee heel veel vogels ziek. Ook wilde vogels kunnen de hoog pathogene variant krijgen. Van een laag pathogene variant worden vogels niet of maar een beetje ziek. Op de website van de NVWA staat een uitleg over hoog- en laagpathogene vogelgriep.

Vogelgriep bij vogels

Vogels die met een hoog pathogene variant besmet raken, worden na infectie snel ziek. Vaak al binnen een paar uur tot 3 dagen. De ziekte is dodelijk. De eerste klachten zijn:

  • Sloom gedrag
  • de dieren maken geen geluid meer

Daarna krijgen de dieren klachten als:

  • ademhalingsproblemen
  • diarree
  • oogontstekingen
  • vreemd draaien met de kop
  • plotselinge sterfte

Veldproef met vaccinatie van pluimvee 

In het najaar van 2023 is door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)) een vaccinatie-veldproef gestart. Hierbij krijgen 1800 eendagskuikens een vaccinatie tegen hoog pathogene H5N1 vogelgriep. De proef duurt tot eind 2025.

Meer informatie over vogelgriep is te vinden op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Vogelgriep bij mensen

In zeldzame gevallen kunnen vogelgriepvirussen overgaan van dier op mens. Dit gebeurt alleen bij nauw en veel contact tussen besmette dieren (vogels of zoogdieren) en mensen. De kans dat mensen met vogelgriep besmet raken, is klein bij de virusvarianten die nu rondgaan. Als er toch een besmetting plaatsvindt, worden mensen er vaak niet of weinig ziek van. De klachten zijn meestal hetzelfde als bij een ‘gewone’ griep: koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. Soms krijgen mensen een oogontsteking van vogelgriep. Het risico dat iemand met vogelgriep andere mensen besmet, is verwaarloosbaar. 

Vogelgriep bij mensen verloopt niet altijd mild. Vooral in Azië zijn er typen vogelgriepvirus waar mensen soms flink ziek van kunnen worden. Ze krijgen dan bijvoorbeeld een zware longontsteking of benauwdheid. 

Vogelgriep voorkomen

Raak dode vogels in de natuur niet aan

Ziet u een dode vogel in de natuur? Raak deze dan niet aan! U kunt de dode vogel melden bij het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC Dutch Wildlife Health Centre (Dutch Wildlife Health Centre)) of bij SOVON. 

Dode vogel in de tuin of op het balkon? 

Ligt er een dode vogel in uw tuin of op uw balkon? Dan kunt u melding hiervan maken bij het DWHC(Dutch Wildlife Health Centre) of bij SOVON. Als u zelf de vogel opruimt, gebruik dan plastic wegwerphandschoenen of bijvoorbeeld een plastic zak om de vogel op te tillen en weg te gooien. Gooi de vogel – in een afgesloten zak – in de afvalcontainer. Gooi ook de handschoenen weg na gebruik en was uw handen goed met water en zeep. Meer informatie vindt u op de website van het DWHC.

Denkt u dat u ziek bent geworden door het vogelgriepvirus, omdat u een zieke vogel of ander dier heeft aangeraakt? Neem dan contact op met uw huisarts. Geef daarbij aan dat u contact heeft gehad met een ziek dier.

Hoe vaak komt vogelgriep voor? 

Tot de winter van 2021 kwamen in de winterperiode om de paar jaar uitbraken van vogelgriep voor bij pluimveebedrijven in Nederland. In de winterperiode van 2021 werden zeer veel bedrijven besmet en is er een trendbreuk ontstaan. Vanaf die periode zijn er het hele jaar rond vogelgriepuitbraken onder pluimvee. Ook komt tegenwoordig opvallend veel vogelgriep voor bij Nederlandse watervogels. Vooral vogels die in een kolonie broeden, zijn fors getroffen. Er is sprake van een pandemie waarvan wereldwijd zeer veel watervogels slachtoffer zijn geworden. 

Voor de actuele situatie kunt u de website van de NVWA bezoeken.

Risico's van vogelgriep voor honden en katten

Soms kan het vogelgriepvirus overgedragen worden op wilde zoogdieren, zoals vossen, fretten en zeehonden, en op gezelschapsdieren, zoals honden of katten. Meestal gebeurt dat als deze dieren een besmette (dode) vogel opeten of in de bek nemen. Overdracht van hond of kat op mens is nog nooit vastgesteld. Heeft u het vermoeden dat uw hond of kat ziek is na contact met een dode of mogelijk zieke vogel? Neem dan contact op met uw dierenarts. Houd honden aan de lijn als er dode vogels in de buurt (gevonden) zijn.