Samenvatting

Het RIVM heeft voor verschillende beleidsterreinen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) in kaart gebracht welke effecten bedreigingen van de fysieke leefomgeving kunnen hebben en welke veiligheidsdoelen door de overheid gesteld worden om die effecten te voorkomen, verkleinen of beheersen. In het eerste deel van de opdracht (Van Zijverden et al., Een scan van de veiligheid en kwaliteit van onze leefomgeving. RIVM briefrapport 2017-0030) zijn voor 25 onderwerpen effecten voor gezondheid, ecologie, economische schade en maatschappelijke impact op een rij gezet. Uit het onderzoek blijkt dat voor de gezondheidseffecten gegevens bekend zijn. De effecten voor ecologie, economische schade en maatschappelijke impact zijn meestal niet goed bekend en blijken in het tweede deel van het onderzoek niet expliciet meegenomen in de doelen voor het risico- en veiligheidsbeleid. Met deze effecten wordt impliciet rekening gehouden. Het beleid van het ministerie gaat uit van een beleidsmatig basisbeschermingsniveau en van een streven om de veiligheid en de kwaliteit van onze leefomgeving verder te verbeteren. Voor een veilige en gezonde leefomgeving is het belangrijk te weten wat de actuele situatie in de fysieke leefomgeving is en hoe de samenleving de veiligheid waardeert. Voorbeelden van vraagstukken zijn het risico van overstromingen, veiligheid bij brand of explosies, luchtverkeersveiligheid, veiligheid op de weg, in scheepvaart en op het spoor. Ook gaat het om de effecten van vervuilende stoffen in lucht, water en bodem en van het gebruik van nanomaterialen en biotechnologie. De samenleving heeft behoefte aan een zekere mate van eenduidigheid en consistentie in risico-afwegingen voor al deze veiligheidsvraagstukken. Om dat goed te doen, zijn voldoende gegevens nodig om risico's vanuit verschillende invalshoeken te kunnen karakteriseren. Momenteel wordt hoofdzakelijk gekeken naar gezondheidseffecten, uitgedrukt in de kans op dodelijke slachtoffers of aantallen slachtoffers. Bij dit onderzoek worden ook diverse nieuwe (technologische) ontwikkelingen die gepaard gaan met onzekere risico's betrokken. Hiervoor blijken, mede door methodologische problemen, nog geen geschikte effectmaten te zijn ontwikkeld. Het RIVM pleit voor een brede, transparante beoordeling van risico's en effecten. Hiervoor moeten samenhangende risico- en effectmaten ontwikkeld worden die op zowel technische als sociaalwetenschappelijke inzichten moeten worden gebaseerd. De veiligheid van situaties hangt immers samen met wat de maatschappij aanvaardbaar vindt.