Samenvatting

Het 5de Nitraatactieprogramma (2014-2017) is er onder andere op gericht om de kwaliteit van het grondwater wat nitraat betreft te verbeteren. De bestaande norm voor deze stof (50 milligram per liter) wordt niet gehaald in sommige gebieden waar grondwater voor de drinkwaterbereiding wordt gewonnen, de zogeheten grondwaterbeschermingsgebieden. Dat komt doordat nitraat sneller wegspoelt naar het grondwater als deze gebieden droge zandgronden hebben en gewassen die na de oogst in verhouding veel stikstof achterlaten in de bodem. Het RIVM en Alterra hebben daarom berekend hoe groot het effect is van het landelijke mestbeleid op de kwaliteit van het bovenste grondwater in deze gebieden, voor de periode 2010-2014 en in de toekomst (2026-2030). Deze informatie wordt gebruikt bij de voorbereidingen op het 6de Nitraatactieprogramma. Uit de berekeningen blijkt dat de norm (50 mg/l) tussen 2010-2014 in een kwart van de onderzochte grondwaterbeschermingsgebieden wordt overschreden. Door het huidige mestbeleid wordt de situatie in de toekomst beter en daalt dit aantal tussen 2026 en 2030 naar 7 procent. In een kwart van de andere grondwaterbeschermingsgebieden voldoet de nitraatconcentratie net aan de norm in de periode tussen 2010 en 2014. Naar de toekomst blijft deze situatie hetzelfde. Het aantal winningen met een nitraatconcentratie lager dan 25 mg/l is 18 %. Dit is de streefwaarde voor nitraat, die de drinkwaterbedrijven in hun interne bedrijfsvoering hanteren. Naar de toekomst toe stijgt dit aantal naar 24 %. Daarnaast geeft het onderzoek specifiek inzicht in de situatie bij grondwaterbeschermingsgebieden waarvan problemen in de ondergrond op de diepte van de winputten bekend zijn. Vanwege onzekerheden in de berekeningen zijn deze resultaten slechts een indicatie van de omvang van de problematiek in de grondwaterbeschermingsgebieden. De informatie in het huidige onderzoek helpt bij het onderbouwen en nemen van maatregelen, hetzij landelijk hetzij lokaal, om te komen tot een duurzame drinkwaterwinning. Vanwege de lokale verschillen is het van belang een toekomstverwachting altijd specifiek per winning te onderzoeken. Ook is het zaak hierbij zoveel mogelijk aan te sluiten bij lopende trajecten, zoals de Europese Kaderrichtlijn Water en de nationale Delta-aanpak Waterkwaliteit.