De meningokok is een bacterie die bij mensen in de neus of keel zit. Meestal worden mensen hier niet ziek van. Alleen als de bacterie in de bloedbaan of het zenuwstelsel terecht komt, kunnen mensen ernstig ziek worden. Er zijn verschillende typen meningokokken. In Nederland komt vooral type B voor.

Hoe herken ik meningokokkenziekte?

Wanneer de meningokokbacterie in de bloedbaan of het zenuwstelsel terecht komt, kunt u of uw kind snel erg ziek worden. De eerste klachten zijn vaak:

• verkoudheid
• hangerigheid
• een grieperig gevoel

Daarna wordt de ziekte snel erger en krijgt u of uw kind hoge koorts of juist een heel lage lichaamstemperatuur. Een hersenvliesontsteking en/of bloedvergiftiging herkent u aan:

• erge hoofdpijn
• een stijve nek (het hoofd niet naar de borst kunnen buigen)
• verwardheid
• overgeven
• paarse of rode vlekjes op de huid die niet lichter van kleur worden als u erop drukt

Bij baby’s verloopt hersenvliesontsteking vaak anders. Zij kunnen ook last krijgen van:

• sufheid
• slecht drinken
• pijn bij het verschonen (heftig huilen bij het optillen van de benen)
• schokjes van het lichaam
• wegdraaien van de ogen
• grauwe huid
• diarree

Hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging kunnen in heel korte tijd (binnen enkele uren) heel ernstig verlopen. U of uw kind kan hieraan overlijden. Herkent u bovenstaande klachten? Neem dan direct contact op met de huisarts.

Bij wie komt meningokokkenziekte vaker voor?

Kleine kinderen, tieners, jongvolwassenen en rokers dragen vaker de bacterie bij zich dan oudere mensen en niet-rokers.

Meningokokkenziekte is vooral gevaarlijk voor kleine kinderen, tieners en jongvolwassenen tot 25 jaar. Ook mensen die geen milt hebben, of een sterk verminderde afweer, kunnen ernstig ziek worden.

Hoe krijg ik meningokokkenziekte?

De meningokokbacterie zit bij mensen in de neus of keel. Als mensen hoesten of niezen, komen er kleine druppeltjes in de lucht. Deze druppeltjes ontstaan ook bij zoenen of hard praten. Wanneer u druppeltjes inademt waar de meningokokbacterie in zit, komt de bacterie ook in uw neus of keel terecht.

Als u de bacterie in de neus of keel hebt, wordt u hier meestal niet ziek van. Als de bacterie in de bloedbaan of het zenuwstelsel van het lichaam komt, kunt u wel erg ziek worden.

De bacterie kan weken tot maanden in uw neus of keel blijven. U kunt dan andere mensen besmetten. De tijd tussen besmet raken en ziek worden is meestal drie tot vier dagen, maar het kan ook tot tien dagen duren.

Hoe voorkom ik meningokokkenziekte?

Er zijn vaccinaties tegen verschillende typen meningokokken. Sinds 2002 krijgen baby’s van 14 maanden een vaccinatie tegen meningokokken C via het Rijksvaccinatieprogramma. In 2018 is dit vaccin vervangen door een vaccin dat beschermt tegen vier soorten meningokokken: A, C, W en Y.  De bescherming van deze prik neemt langzaam af. Hoe langer het geleden is dat het kind is gevaccineerd, hoe minder goed het vaccin nog beschermt. Daarom krijgen kinderen van 14 jaar dit vaccin nog een keer aangeboden.
Na deze prik zijn tieners minstens tien jaar beschermd. Zo zijn kinderen goed beschermd in de periodes dat zij het meeste risico lopen (erg) ziek te worden van meningokokken.

Er is ook een vaccin tegen meningokokken B. Deze zit niet in het Rijksvaccinatieprogramma, maar is wel beschikbaar op eigen kosten.

U kunt de kans op besmetting ook verkleinen door goed te letten op hygiëne. Denk bijvoorbeeld aan handen wassen met water en zeep. Bekijk al onze tips voor hygiëne.

Als iemand hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging krijgt door meningokokken, dan meldt de arts dit aan de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst). De GGD kijkt dan of contacten van de patiënt ook antibiotica moeten krijgen om te voorkomen dat zij ook ziek worden.

Is meningokokkenziekte te behandelen?

Bij een vermoeden van meningokokkenziekte wordt iemand direct opgenomen in het ziekenhuis. Daar krijgt de patiënt zo snel mogelijk antibiotica via een infuus en extra medische zorg.

Hoe vaak komt meningokokkenziekte voor in Nederland?

Sinds de invoering van het meningokok C-vaccin in 2002 en van het meningokokken ACWY-vaccin in 2018, krijgen veel minder mensen in Nederland meningokokkenziekte door typen A, C W of Y.

In 2001 kregen 277 mensen meningokokkenziekte type C, inmiddels zijn het er minder dan tien per jaar. Sinds 2018 is ook het aantal personen met meningokokken W sterk gedaald. Per jaar krijgen nu nog zo’n vijf tot tien personen meningokokken W. Daarnaast krijgen elk jaar vijf tot tien personen meningokokken type Y of een ander type meningokok. Ook mensen die niet gevaccineerd zijn worden minder snel ziek. Dat komt doordat de bacterie zich minder goed kan verspreiden.

Sinds eind jaren negentig is het aantal personen met meningokokken B sterk gedaald. Tegen dit type meningokok wordt niet gevaccineerd via het Rijksvaccinatieprogramma. Op dit moment is er een stijging te zien in het aantal besmettingen, maar het aantal ligt nog steeds veel lager dan in de jaren negentig. Toen waren er gemiddeld 480 patiënten per jaar met meningokokken B. In 2024 waren dit er nog maar 121.