In juni 2013 was de GG&GD geneeskundige gezondheidsdienst (geneeskundige gezondheidsdienst) Utrecht betrokken bij een gecombineerde uitbraak van Legionella-pneumonie en Pontiac fever. De waarschijnlijke bron van infectie bleek een buitenbubbelbad. In de literatuur is zelden melding gemaakt van 2 klinische uitingsvormen van infectie met Legionella pneumophila in 1 uitbraak.

content

Auteurs: K. Hulshof , S. van Hassel, P. Voorn, S. Euser, E. IJzerman, J. den Boer

Infectieziekten Bulletin, jaargang 25, nummer 7, augustus 2014

content

Op 12 juni 2013 kwam een melding van een patiënte met Legionella-pneumonie bij de GG&GD geneeskundige gezondheidsdienst (geneeskundige gezondheidsdienst) Utrecht binnen. De meldende arts-microbioloog gaf aan dat de diagnose was gesteld op basis van een radiologisch bevestigde pneumonie en een positieve urine antigeentest. Hij meldde verder dat de patiente aangaf dat er een aantal mensen met wie zij enkele dagen eerder in een buitenbubbelbad had gezeten, ook klachten had. De arts-microbioloog had de mensen met klachten geadviseerd om naar de huisarts te gaan voor diagnostiek en een eventuele behandeling met antibiotica. De GG&GD voerde daarop, in samenwerking met de BronopsporingsEenheid Legionella-pneumonie (BEL) van het Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Kennemerland (SLH), bron- en contactonderzoek uit.

Contactonderzoek

Uit gesprekken met de indexpatiënte bleek dat zij op 8 juni, met 8 familieleden en kennissen in een buitenbubbelbad had gezeten dat in de tuin stond van haar zus. Uit het contactonderzoek (tabel 1) van de GG&GD bleek dat bij personen 1 en 7 de diagnose Legionella-pneumonie was gesteld. Bij 3 personen was de urineantigeentest in de acute fase negatief.Bij persoon 1 en 7 werd de diagnose Legionella-pneumonie gesteld. In de acute fase bleek bij 3 personen de urineantigeen test negatief.

Enkele dagen na de acute fase verzocht de GG&GD Utrecht 3 betrokkenen (2, 8 en 9) of zij wilden meewerken aan serologisch onderzoek. Het onderzoek werd uitgevoerd door het SLH en de uitkomst werd geïnterpreteerd als passend bij een recente blootstelling aan Legionella pneumophila en/of endotoxines van de bacterie.

Brononderzoek

Naast het genoemde buitenbubbelbad werden ook het woonhuis (waar beide patiënten met Legionella-pneumonie woonden) en een tuincentrum dat door de indexpatiënte was bezocht tijdens de incubatieperiode, geïdentificeerd als potentiële infectiebronnen. De familie had na gebruik van het bubbelbad en het begin van de klachten zelf al een link met het bubbelbad gelegd en daarop besloten het bubbelbad te reinigen met chloor en opnieuw te vullen met water. In overleg met BEL werd toch besloten het bubbelbad mee te nemen in het bemonsteringsonderzoek. Bij navraag gebeurde het onderhoud van het bubbelbad tot dan toe niet conform de richtlijnen van de fabrikant.

Één van de monsters uit het bubbelbad bleek positief voor Legionella pneumophila-serogroep 1, in een concentratie van 200 KVE/L . De monsters van de 2 andere locaties (enkele punten in het huis van de indexpatiënte en het tuincentrum) bleken allen negatief. De deskundige infectieziektebestrijding van de GG&GD Utrecht heeft daarna met de eigenaren van het bad de onderhouds- en desinfectieadviezen van de fabrikant doorlopen om de kans op herhaling in de toekomst te verkleinen.


Tabel 1 Resultaten contactonderzoek GG&GD Utrecht
Klik op de tabel voor een grote weergave

 

 

 

 


Beschouwing

Pontiac fever is een influenza-achtig ziektebeeld zonder tekenen van pneumonie met een korte incubatietijd (36-48 uur), een self limiting beloop en een hoge attack rate (50-100%). De pathogenese is nog niet geheel bekend; mogelijk is Pontiac fever een immunologische reactie op endotoxinen van Legionella pneumophila en niet op de ingeademde bacterie zelf. Er zijn geen risicofactoren bekend voor het ontwikkelen van Pontiac fever. (1)

Bij een Legionella-pneumonie is de incubatietijd langer (meestal 2-10 dagen) en is behandeling met antibiotica geïndiceerd. De attack rate is laag (0,1-5%). Bekende risicofactoren voor het ontwikkelen van een Legionella-pneumonie zijn roken, een chronische longaandoening, diabetes mellitus en het gebruik van immunosuppressieve medicatie. (1)

Een gecombineerde uitbraak van de 2 ziektebeelden zoals hier beschreven is zeldzaam, maar is enkele malen beschreven. (2)

In deze uitbraak is niet uit te sluiten dat de personen met klachten die in vroeg stadium antibiotica kregen, daarmee een Legionella-pneumonie hebben voorkomen. Het snelle optreden van klachten en de hoge attack rate passen echter beter bij Pontiac fever. Ook de negatieve urineantigeentesten bij 3 van hen passen eerder bij Pontiac fever dan bij een Legionella-pneumonie. (3)

Het verschil in ziektebeeld is niet op bij ons bekende patiëntkarakteristieken terug te voeren. De 2 patiënten, waaronder de indexpatiënte, die een Legionella-pneumonie hadden opgelopen en 5 van de 7 andere betrokkenen rookten. Beide patiënten met pneumonie waren niet bekend met de medische risicofactoren voor het oplopen van een Legionella-pneumonie. Één van de personen met Pontiac fever was bekend met COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (chronische bronchitis of longemfyseem) (Chronic Obstructive Pulmonary Disease (chronische bronchitis of longemfyseem)) (chronisch obstructieve longziekte, een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem).

Conclusie

Dit artikel is een beschrijving van een zeldzame uitbraak van Pontiac fever en Legionella- pneumonie na gemeenschappelijke blootstelling aan een buitenbubbelbad. Mogelijk heeft hierbij het niet voldoende opvolgen van onderhoudsadviezen voor het bubbelbad een rol gespeeld.

Auteurs

K. Hulshof 1, S. van Hassel 1, P. Voorn 2, S. Euser 3, E. IJzerman 3, J. den Boer 3

1. GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) regio Utrecht
2. Zuwe Hofpoort ziekenhuis
3. Streeklaboratorium voor de volksgezondheid Kennemerland

Correspondentie

khulshof@ggdru.nl

  1. LCI Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding) richtlijn Legionellose http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Professioneel_Praktisch/Ri…
  2. Euser SM, Pelgrim M, Den Boer JW. Legionnaires’disease and Pontiac fever after using a private outdoor whirlpool spa. Scand J Infect Dis. 2010; 42:910-916.
  3. Burnsed LJ, Hicks LA, Smithee LM, et al. A large, travel-associated outbreak of legionellosis among hotel guests: utility of the urine antigen assay in confirming Pontiac fever. Clin Infect Dis. 2007 Jan 15;44(2):222–8.