Verschillende milieudiensten en GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en hebben de vraag gesteld aan het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (LCHV (Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid)/RIVM) of luchtwassers legionellabacteriën kunnen verspreiden naar de omgeving en een risico kunnen vormen voor omwonenden. Voor het beantwoorden van de vraag was het noodzakelijk een goed onderbouwde risicoschatting te maken. Hiervoor is een literatuurstudie uitgevoerd en zijn deskundigen en leveranciers van luchtwassers geïnterviewd.
ib mei 2014
Auteur: A. Bartels
Infectieziekten Bulletin, jaargang 25, nummer 5, mei 2014
Wat zijn luchtwassers?
Fabrieken zoals afvalverwerkingsbedrijven, vleesverwerkingsbedrijven, (petro)chemische bedrijven en ook veehouderijen gebruiken chemische of biologische luchtwassers om ongewenste gassen of geuren, chemische of organische stoffen, te verwijderen uit lucht of gas. In een luchtwasser wordt waswater over filterpakketten (kunststof roosters met honingraatstructuur) gesproeid. Met behulp van ventilatoren wordt de verontreinigde lucht door de filterpakketten gehaald. Het water in luchtwassers wordt vrijwel altijd hergebruikt. Bij chemische luchtwassers wordt aan het waswater een zuur of base toegevoegd om respectievelijk basische - of zure componenten uit de verontreinigde lucht te verwijderen. Bij biologische luchtwassers en -filters worden bacteriën toegevoegd om bepaalde componenten af te breken. Bij stofwassers wordt meestal water gebruikt zonder toevoegingen.
Kunnen legionellabacteriën groeien in luchtwassers?
De werking van luchtwassers heeft veel overeenkomsten met die van natte koeltorens. Natte koeltorens hebben al eerder uitbraken van legionellapneumonie veroorzaakt. Een verschil tussen luchtwassers en koeltorens is dat het koeltorenwater gebruikt wordt om warmte op te nemen en bijna altijd een voor legionellagroei gunstige temperatuur heeft van 22 - 45 °C. Water van luchtwassers daarentegen, kan opwarmen door de te reinigen lucht of door een hoge omgevingstemperatuur, maar komt daarbij niet noodzakelijkerwijs boven de 22 °C. Vanwege een neutrale pH en een mogelijke gunstige temperatuur is legionellagroei bij niet-chemische luchtwassers (biologische luchtwassers en - filters en stofwassers) niet uit te sluiten. Het water wordt bij deze luchtwassers meestal gerecirculeerd waardoor groei van legionella kan worden bevorderd. Bij chemische luchtwassers met een pH-waarde <5 en pH >9 is legionellagroei onwaarschijnlijk.
Is verspreiding van legionellabacteriën naar de omgeving mogelijk?
Legionellabacteriën worden verspreid door aerosolen. Er is geen literatuur over aerosolvorming en –verspreiding van luchtwaswater. Afgaande op gesprekken met deskundigen en de overeenkomsten met koeltorens is aerosolvorming en – verspreiding goed mogelijk. De mate van aerosolverspreiding kan wellicht verschillen per luchtwasser door de constructie van de installatie. Ook weersomstandigheden kunnen een rol spelen bij aerosol-verspreiding.
Preventie
Uit vervolgonderzoek moet blijken of Legionella pneumophila en andere Legionella spp (species). kunnen worden geïsoleerd uit het waswater van biologische luchtwassers, biologische filters en stofwassers en of deze wassers legionella verspreiden naar de omgeving. Vooralsnog kan bij deze bovengenoemde luchtwassers worden geadviseerd de verneveling zoveel mogelijk te beperken, temperaturen tussen 22 - 45 °C te vermijden en aerosolverspreiding zoveel mogelijk te voorkomen. Tot slot is het aan te raden deze luchtwassers te includeren bij brononderzoeken.
Auteur
A. Bartels, Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid, RIVM
Correspondentie:
- Bartels AA, Schalk JAC, Melse RW. 2013. Kunnen natte lucht- en gaswassers aerosolen met legionellabacteriën verspreiden naar de omgeving? RIVM-rapport 150017001.