Een deel van de kwetsbare ouderen had al vijf tot tien jaar eerder psychische of lichamelijke kwetsbaarheid. Dit is vooral het geval bij laag opgeleiden. Ook blijkt dat ouderen die kwetsbaar zijn en ouderen met twee of meer chronische ziekten voor een groot deel verschillende groepen mensen zijn. Dit zijn de resultaten uit een onderzoek uitgevoerd door het RIVM.
Het RIVM onderzocht de aanwezigheid van kwetsbaarheid op verschillende momenten in de tijd (de periodes 2008-2012, 2003-2007 en 1998-2002) en de samenhang tussen de aanwezigheid van twee of meerdere chronische ziekten en de verschillende vormen van kwetsbaarheid (fysiek, psychisch, cognitief en sociaal). Hiervoor werden gegevens uit de Doetinchem Cohort Studie gebruikt. In deze studie wordt de gezondheid van een groep van ruim 4000 volwassenen sinds 1987 elke vijf jaar opnieuw onderzocht.
Kwetsbaarheid in de tijd
Het onderzoek laat zien dat van de mensen die in de periode 2008-2012 fysiek, psychisch of cognitief kwetsbaar waren, een deel vijf jaar eerder (38-50 procent) en tien jaar eerder (18-33 procent) ook al kwetsbaar was. Uit eerder onderzoek bleek al dat laagopgeleiden vaker kwetsbaar zijn. In dit onderzoek werd duidelijk dat laagopgeleiden niet alleen vaker fysiek en psychisch kwetsbaar zijn, maar dat ook vaker langdurig zijn.
Chronische ziekten en kwetsbaarheid
Kwetsbare ouderen en ouderen met twee of meer chronische ziekten zijn voor een groot deel verschillende groepen mensen. Van alle mensen die kwetsbaar waren, blijkt dat 22 procent ook twee of meer chronische ziekten had. Er zijn wel forse verschillen tussen verschillende soorten kwetsbaarheid. Bijna de helft (45 procent) van de fysiek kwetsbare ouderen heeft twee of meer chronische ziekten (gemeten op basis van vijf chronische ziekten: diabetes, kanker, hartinfarct, beroerte en chronische longaandoeningen). Van de groep ouderen die psychisch, cognitief en sociaal kwetsbaar waren, had respectievelijk 19 procent, 25 procent en 17 procent ook twee of meer chronische ziekten.
Preventie van kwetsbaarheid
Door het toenemend aantal ouderen zullen zowel chronische ziekten als kwetsbaarheid vaker voorkomen en neemt de behoefte aan preventie, ondersteuning en zorg toe. Voor de preventie van kwetsbaarheid is het van belang dat gemeenten, wijkverpleegkundigen en eerstelijns zorgverleners (zoals de huisarts) de ontwikkeling van kwetsbaarheid goed in de gaten houden, vooral bij de risicogroep ouderen met een laag opleidingsniveau. Omdat er slechts gedeeltelijk overlap is tussen ouderen met meerdere chronische ziekten en ouderen met kwetsbaarheid zullen niet alle kwetsbare mensen regelmatig contact hebben met een (eerstelijns) zorgverlener. Extra aandacht voor deze groep is daarom van belang.