Mensen met minder gezondheidsvaardigheden zijn minder gezond en kunnen minder goed voor zichzelf zorgen. Niet alleen in Nederland maar overal in Europa. Gezondheidsvaardigheden worden wereldwijd steeds vaker gezien als belangrijke voorspeller voor gezondheid. En ze krijgen steeds meer aandacht van onderzoekers, politici en zorginstituties, zo blijkt uit een onderzoek voor de Europese Commissie door het EPHORT (European Public Health Information)-consortium waarin het RIVM participeert.
Ondanks de aandacht in steeds meer Europese landen, is het thema gezondheidsvaardigheden in de meeste landen nog geen speerpunt in gezondheidsbeleid. Slechts zes Europese landen hebben nationale doelstellingen geformuleerd op het gebied van gezondheidsvaardigheden. Nederland zit daar niet bij. Wel blijkt uit een inventarisatie van de onderzoekers dat in veel landen activiteiten worden ondernomen om gezondheidsvaardigheden te bevorderen óf om de zorg beter af te stemmen op mensen met minder vaardigheden. De meeste daarvan zijn echter (nog) niet grondig onderzocht. Over de effectiviteit van deze activiteiten valt dan ook nog niet veel te zeggen.
Voorwaarden
Uit de studies die wél in Europa gedaan zijn, blijkt dat succesvolle acties in ieder geval aan twee voorwaarden moeten voldoen: initiatieven moeten specifiek worden toegespitst op de patiënten met minder gezondheidsvaardigheden en niet op ‘de patiënt’ in het algemeen, en ze moeten zich ook richten op communicatieve of kritische vaardigheden en competenties en niet alleen op kennis. Bij gezondheidsvaardigheden gaat het niet alleen om de vraag of je kunt lezen en gezondheidsinformatie kunt begrijpen. Het is een breder begrip dat ook gaat om zaken die motivatie, zelfvertrouwen en beoordelingsvermogen vereisen. Tegen de dokter durven zeggen dat je iets niet snapt bijvoorbeeld.
Modellen
Veel Europese landen willen nu graag weten hoe het gesteld is met het niveau van gezondheidsvaardigheden in hun bevolking. Niet in alle landen is er geld om dat te doen met vragenlijstonderzoek. Daarom zijn in deze studie modellen ontwikkeld door het RIVM om redelijk accuraat de niveaus van gezondheidsvaardigheden in Europese landen te voorspellen op basis van reeds beschikbare gegevens over de bevolking.
Samenwerkingspartners
EPHORT (European Public Health Information)-consortium: NIVEL (projectleider), RIVM en EPHA (European Public Health Association). Het project wordt gefinancierd met de steun van de Europese Commissie.