Om de aanwezigheid van geneesmiddelen in rivieren adequaat aan te kunnen pakken is het belangrijk om te weten waar deze stoffen vandaan komen. De aanvoer van geneesmiddelen vanuit Nederland en het buitenland verschilt per geneesmiddel en per rivier. Ook zijn verschillen in geneesmiddelengebruik tussen Nederlandse burgers en andere landen terug te zien. Zo wordt de bloeddrukverlager metoprolol vooral in Nederland gebruikt en minder in de buurlanden.

Dit blijkt uit een studie van het RIVM. Restanten van humane geneesmiddelen komen voornamelijk via gezuiverd rioolwater in het oppervlaktewater terecht. Aangezien oppervlaktewater wordt gebruikt voor de drinkwaterproductie, is het van belang dat dit water zo min mogelijk verontreinigingen bevat. Nederlandse maatregelen moeten hierbij worden afgewogen tegen maatregelen van nabijgelegen landen.

Het onderzoek geeft inzicht in de mate waarin de waterkwaliteit bij de innamepunten voor de drinkwaterproductie wordt beïnvloed door restanten uit Nederlands rioolwater, dan wel door de aanvoer uit het buitenland via de Rijn en de Maas.

Maas en Rijn

Bij de innamepunten voor drinkwater langs de Maas zijn zowel de buitenlandse aanvoer als emissies vanuit Nederlandse rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s) van belang voor de waterkwaliteit. Met name in droge perioden is de invloed van gezuiverd rioolwater vanuit Nederland groter.

Bij de meeste innamepunten langs de Rijn is de buitenlandse aanvoer belangrijker, zelfs in droge perioden. Een uitzondering vormt de bloeddrukverlager metoprolol, waarvoor de bijdrage vanuit Nederlandse rwzi’s het grootst is. Dit komt doordat dit middel in Nederland meer wordt gebruikt dan in het buitenland.

Europees en nationaal beleid

De bevindingen zijn ondermeer relevant voor de strategie die de Europese Commissie momenteel ontwikkelt met betrekking tot de aanpak van waterverontreiniging door restanten van geneesmiddelen. Zo zal de kwaliteit bij de Nederlandse innamepunten voor drinkwater langs de Rijn waarschijnlijk profiteren van initiatieven in Duitsland en Zwitserland om de zuivering van rwzi’s te gaan verbeteren. Ook zijn de bevindingen input voor het Nederlandse beleid om de belasting van het oppervlaktewater met geneesmiddelen terug te dringen.

Vier geneesmiddelen

Het onderzoek is uitgevoerd door het RIVM samen met kennisinstituut Deltares en richt zich op vier geneesmiddelen. Deze middelen worden door de drinkwaterbedrijven als probleemstoffen beschouwd. Er bestaan nog geen wettelijke normen voor. Het gaat om metformine, een medicijn tegen diabetes type 2, carbamazepine, een anti-epilepticum, metoprolol, een bloeddrukverlager en amidotrizoïnezuur, een röntgencontrastmiddel.