De resultaten van NethMap (Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands)/MARAN (Monitoring of antimicrobial resistance and antibiotic usage in animals in the Netherlands) 2013 laten zien dat antibioticaresistentie in Nederland een stijgende trend vertoont, zowel in de ziekenhuizen als in de eerstelijn. Volgens de samenstellers van het rapport is aangescherpt beleid noodzakelijk om deze ontwikkeling een halt toe te roepen, vooral ten aanzien van laatstelijns antibiotica. Bemoedigend is de afname van de verkoop van antibiotica voor dieren met 56 procent ten opzichte van 2007 en de daarmee gepaard gaande daling van resistentieniveaus in dierlijke organismen.
Het NethMap (Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands)/MARAN (Monitoring of antimicrobial resistance and antibiotic usage in animals in the Netherlands)-rapport
2013 is op 21 juni gepresenteerd tijdens het jaarlijkse symposium
van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB).
Het humane gebruik van antibiotica is de afgelopen tien jaar met 15
procent toegenomen van 9,86 naar 11,34 DDD (defined daily doses)/1000 inwoners/dag (DDD
staat voor een standaard dagdosering). In de Nederlandse
ziekenhuizen lijkt het gebruik zich na een stijging in de jaren
2002-2009 echter te stabiliseren. Het systemisch antibioticagebruik
in Nederland is met 0,97 DDD/1000 inwoners/dag nog steeds het
laagst van alle Europese landen.
Het rapport spreekt van een alarmerend hoge resistentie tegen een
aantal gangbare antibiotica, zoals amoxicilline. Steeds vaker wordt
multiresistentie waargenomen bij gecompliceerde urineweginfecties,
waardoor het steeds lastiger wordt om patiënten met deze infecties
adequaat te behandelen.
De resistentie tegen E. coli (Escherichia coli) is toegenomen zowel op intensive-careafdelingen als in de eerstelijn. Zorgwekkend is het gevonden resistentiepercentage van 14 procent tegen ciprofloxacine. Omdat het voorkomen van resistentie varieert in de tijd en tussen ziekenhuizen is het van groot belang voor ieder ziekenhuis de resistentie in kaart te hebben en een eigen antibioticabeleid te bepalen. In deze context is het instellen van een antibioticateam in ieder ziekenhuis, zoals geadviseerd door SWAB in het visiedocument 2012, cruciaal. Deze antibioticateams moeten in 2014 operationeel zijn.
Veterinaire sector
Voor de tweede keer wordt het gebruik van en de resistentie
tegen antibiotica bij dieren gezamenlijk gerapporteerd met de
humane gegevens. Ten opzichte van 2007 is de verkoop van
antibiotica voor dieren afgenomen met 56 procent. Het gebruik van
fluoroquinolonen en 3e en 4e generatie cefalosporines is tot een
minimum beperkt. Cefotaxime-resistentie in E. coli van vleeskuikens
is in de periode 2007-2012 verminderd van 20 naar 5,8 procent. Van
alle E. coli bij voedselproducerende dieren is 37 procent resistent
tegen amoxicilline en 4,9 procent resistent tegen ciprofloxacine.
E. coli-bacteriën die enzymen (ESBLs (Extended Spectrum Beta-Lactamases)) produceren die
antibiotica afbreken, werden frequent aangetroffen in kippen,
varkens en koeien.
De dominante humane ESBL (Extended spectrum beta-lactamases)-variant (CTX (Cerebrotendineuze Xanthomatose)-M-15) werd slechts incidenteel (3,8 procent) in dierlijke faeces aangetroffen. In vleesproducten werd deze enzymvariant in 1 procent aangetoond. De meest voorkomende variant in dieren en vlees was CTX-M-1. In verband met de zorg over een bijdrage vanuit dieren en voedsel aan problemen bij de mens, is nadere typering van deze stammen gewenst. Hoewel in dierlijke organismen de resistentieniveaus nog altijd hoog zijn, vertonen deze in 2012 in de breedte neergaande tendensen. Dit is toe te schrijven aan de daling van het antibioticumgebruik.
Het NethMap/MARAN rapport is samengesteld door Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB), Centrum Infectieziektebestrijding (CIb (Centre for Infectious Disease Control)) van het RIVM en de Central Veterinary Institute, onderdeel van Wageningen UR (Wageningen University en Research). NethMap verschijnt dit jaar voor de tiende maal. Het is de tweede keer dat deze humane gegevens uit NethMap) gezamenlijk worden gepresenteerd met veterinaire gegevens uit MARAN. MARAN monitort gebruik van en resistentie tegen antibiotica in de dierensector al sinds 1998.