Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

U bevindt zich op: Home Onderwerpen G Geneesmiddelen in het milieu

Geneesmiddelen in het milieu

Geneesmiddelen voor mensen en dieren komen in ons milieu terecht. Vooral in het oppervlaktewater zijn resten te vinden, maar ook in ons grond- en drinkwater en in de bodem. Beweeg over de afbeelding en lees voorbeelden van maatregelen die verschillende partijen in de geneesmiddelenketen kunnen nemen. Het RIVM onderzoekt de effecten van deze medicijnresten op de volksgezondheid en het milieu.

Onderzoeker bij fabriek Controle van de medicijnen Apotheek Arts en specialisten schrijven medicijnen voor Iemand gooit medicijnen in de prullenbak Dame op de wc Inname oude medicijnen door apotheek Vuilniswagen Rioolzuiveringsinstallatie Afvalberg Afvalverbranding Tractor op het land Dame bij de rivier Chemische verbrandingsoven Water uit de kraan
A: De ontwikkeling en productie van geneesmiddelen

De geneesmiddelenindustrie ontwikkelt samen met onderzoeksinstituten en universiteiten nieuwe geneesmiddelen, onder invloed van de markt, maatschappelijke vraag, financiële overwegingen en wetgeving. De geneesmiddelenindustrie produceert de geneesmiddelen.

Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • Geneesmiddelen met gunstigere milieu-eigenschappen kunnen met prioriteit worden ontwikkeld.
  • De geneesmiddelenindustrie kan milieugegevens van geneesmiddelen openbaar maken.
  • De maatschappelijke vraag kan worden beïnvloed door bewustwording van burgers.
B: Toelating tot de markt

Europese en nationale medicijnagentschappen beoordelen de effectiviteit en veiligheid van geneesmiddelen en beslissen of een geneesmiddel op de markt wordt toegelaten. Ook wordt besloten of het geneesmiddel alleen op recept verkrijgbaar wordt, of bij de drogist en supermarkt verkocht mag worden. In Nederland besluit de overheid welke geneesmiddelen door verzekeraars vergoed worden. Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • Consequenties voor het milieu en de beschikbaarheid van milieuvriendelijkere geneesmiddelen meenemen bij de beslissing of een geneesmiddel op de markt toegelaten wordt en of het vrij verkocht mag worden door een drogist of supermarkt.
  • Informatie over het milieu kan worden opgenomen in de bijsluiter of als milieukeurmerk op de verpakking.
C: Inkoop en verkoop van geneesmiddelen door de apotheek

Apothekers overleggen met de artsen en ziekenhuizen in hun werkgebied welke geneesmiddelen bij voorkeur zouden moeten worden voorgeschreven wanneer er een keuze is tussen verschillende alternatieven. De inkoop van geneesmiddelen wordt tevens beïnvloed door het prijsbeleid van de geneesmiddelenfabrikant en het vergoedingenbeleid van de verzekeraars. Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • De consequenties van het gebruik van geneesmiddelen voor het milieu kan worden opgenomen in de opleiding van apothekers en artsen.
  • Verzekeraars kunnen worden verplicht om niet alleen prijs, maar ook milieuaspecten mee te nemen in hun beslissing bepaalde geneesmiddelen wel of niet te vergoeden.
D: Voorschrijven en gebruik van geneesmiddelen

Welk geneesmiddel een patiënt gebruikt, kan worden beïnvloed door de arts, apotheker en verzekeraar. Het voorschrijfgedrag van artsen wordt onder andere bepaald door richtlijnen, ervaring met een geneesmiddel en de verwachtingen van de patiënt. De apotheek geeft de geneesmiddelen uit aan de patiënt en geeft daarbij de nodige informatie. Verzekeraars kunnen het gebruik van geneesmiddelen beïnvloeden door hun vergoedingenbeleid. Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • Patiënten kunnen bij sommige ziektes hun leefstijl of dieet aanpassen.
  • Artsenorganisaties kunnen milieuaspecten meenemen bij de ontwikkeling van richtlijnen.
  • De hoeveelheid geneesmiddelen die aan de patiënt wordt uitgegeven kan worden geoptimaliseerd.
  • Apothekers kunnen informatie geven over milieuaspecten en de wijze waarop geneesmiddelen kunnen worden ingeleverd.
E: Weggooien van geneesmiddelen met het huishoudelijk afval

Sommige patiënten kiezen ervoor om geneesmiddelen die over zijn en/of over de datum zijn, weg te gooien bij het huishoudelijk afval.

Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • De patiënt kan geneesmiddelen die over zijn en/of over de datum zijn, terugbrengen naar de apotheek of een inzamelpunt voor klein chemisch afval.
  • Er kan wetgeving met betrekking tot de inzameling van afval met geneesmiddelen worden ontwikkeld.
F: Afvoer van geneesmiddelen via het riool

Resten van geneesmiddelen komen met de urine of feces in het toilet terecht. Ook spoelen sommige patiënten resten van geneesmiddelen of geneesmiddelen die over de datum zijn weg in degootsteen of het toilet. Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • Patiënten kunnen bewust gemaakt worden waarom wegspoelen van geneesmiddelen door de gootsteen of het toilet niet de beste manier is om ze weg te gooien.
  • Patiënten kunnen in plaats hiervan ongebruikte geneesmiddelen naar de apotheek of een inzamelpunt voor klein chemisch afval brengen.
  • Patiënten kunnen na medicijngebruik plaszakken of speciale toiletten gebruiken om geneesmiddelen met bekende milieueffecten op te vangen.
G: Inzameling van ongebruikte geneesmiddelen

In veel landen zijn apothekers niet verplicht om ongebruikte of over-de-datum geneesmiddelen terug te nemen. In Nederland is het inzamelen en verwerken van klein chemisch afval (waaronder geneesmiddelen) de verantwoordelijkheid van gemeentes. Veel apothekers zamelen ook geneesmiddelen in, maar ondervinden soms problemen wanneer gemeentes hun tarieven voor de afvoer van bedrijfsafval met geneesmiddelen verhogen.

Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • De financiële hindernissen die de inname van geneesmiddelen door apothekers tegengaan kunnen worden weggenomen.
  • Het kan worden onderzocht in hoeverre het mogelijk is om ongebruikte geneesmiddelen opnieuw uit te geven.
  • Gemeentes kunnen zorgen voor een goed bereikbaar inzamelsysteem voor klein chemisch afval.
H: Inzameling van huishoudelijk afval

Nederlandse gemeentes zijn verantwoordelijk voor het ophalen van huishoudelijk afval. Vaak wordt dit uitgevoerd door gespecialiseerde afvalverwerkende bedrijven. Huishoudelijk afval kan op twee manieren worden verwerkt: het kan worden gestort op een vuilnisbelt of worden verbrand. In Nederland is de eerste optie (storten) niet meer relevant, afval wordt alleen nog maar verbrand. Huishoudelijk afval wordt op een lagere temperatuur verbrand dan chemisch afval.

I: Zuivering van rioolwater

Huishoudelijk afvalwater via het riool vervoerd naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Deze installaties zijn niet ontworpen om geneesmiddelen te verwijderen. In Nederland wordt gemiddeld 65% van de geneesmiddelen uit het afvalwater gezuiverd, maar sommige geneesmiddelen worden helemaal niet verwijderd. Om de verwijdering van geneesmiddelen te verbeteren, zijn extra zuiveringsstappen nodig. Het gezuiverde afvalwater wordt geloosd op oppervlaktewater. Rioolslib wordt verbrand, gestort op een vuilnisbelt of gebruikt in de landbouw. In Nederland zijn door specifieke wetgeving de laatste twee routes niet relevant. Voorbeelden van mogelijke maatregelen:

  • Rioolwaterzuiveringsinstallaties kunnen zuiveringsstappen toevoegen, en meer geavanceerde zuiveringsmethodes ontwikkelen.
  • Om lekkage en overstorten te verminderen, kan het rioolstelsel beter onderhouden en ontworpen worden.
  • Ziekenhuizen kunnen hun afvalwater ter plekke zuiveren.
J: Huishoudelijk afval wordt gestort

In verschillende Europese landen wordt het huishoudelijk afval gestort op een vuilnisbelt. In Nederland is dit niet meer het geval.

K: Huishoudelijk afval en rioolslib worden verbrand

In Nederland wordt al het huishoudelijk afval verbrand. Ook het meeste rioolslib wordt verbrand.

L: Rioolslib wordt gebruikt in de landbouw

In sommige landen wordt het slib uit rioolwaterzuiveringsinstallaties in de landbouw gebruikt als voedingsstof en op de bodem gebracht. Het slib kan ook worden gestort op een vuilnisbelt. In Nederland zijn door specifieke wetgeving beide opties niet relevant.

M: Gezuiverd afvalwater wordt geloosd op oppervlaktewater

Het gezuiverde afvalwater wordt geloosd op oppervlaktewater. Ondanks de zuivering, blijven er nog resten van geneesmiddelen in et water over. Via het oppervlaktewater kunnen deze geneesmiddel-resten ook in het grondwater en in de bodem terecht komen.

N: Klein chemisch afval wordt verbrand

In Nederland is afval dat geneesmiddelen bevat geclassificeerd als klein chemisch afval. Dat betekent dat het apart wordt ingezameld, en in de verbrandingsoven wordt verbrand op hogere temperaturen dan huishoudelijk afval.

O: Drinkwaterbedrijven leveren drinkwater

Drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de levering van drinkwater van een hoge kwaliteit. Het Nederlandse drinkwater wordt gemaakt uit oppervlaktewater of grondwater. Om resten van geneesmiddelen te verwijderen moeten drinkwaterbedrijven het oppervlaktewater of grondwater zuiveren.

  • Drinkwaterbedrijven kunnen blijven investeren in methoden om drinkwater te zuiveren

Waarmerk drempelvrij.nl Webrichtlijnen; klik voor een reactie.