Huidige situatie

Seksuele gezondheid bij personen van 16 jaar en ouder in 2023

Bron: Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) i.s.m. RIVM, Rutgers en Soa Aids Nederland, 2023.

1 Risicovolle seks = laatste sekscontact met losse/betaalde sekspartner en onbeschermd; 
2 Risico ongeplande zwangerschap = seksueel actief, geen anticonceptie, niet zwanger of kinderwens bij vrouwen van 16-49 jaar;
3 Hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus)-test = getest op hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus) in afgelopen 12 maanden;
4 Soa-test = getest op andere soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening) dan hiv in afgelopen 12 maanden;
5 Gebruik anticonceptiepil = gebruik anticonceptiepil onder vrouwen 16-49 jaar;
6 Anticonceptiegebruik (incl pil) = gebruik anticonceptie (inclusief de pil) onder seksueel actieve vrouwen van 16-49 jaar. 

° Voltooid opleidingsniveau: we hanteren net als het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek), een driedeling: laag, middelbaar en hoog opgeleid.
- Laag opgeleid = basisonderwijs, vmbo, onderbouw van havo hoger algemeen vormend onderwijs (hoger algemeen vormend onderwijs)/vwo voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (voorbereidend wetenschappelijk onderwijs), entreeopleiding en voormalige assistentenopleiding (mbo1);
- Middelbaar opgeleid= bovenbouw van havo/vwo, basisberoepsopleiding (mbo2), vakopleiding (mbo3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo4);
- Hoog opgeleid = hbo hoger beroepsonderwijs (hoger beroepsonderwijs) en wo.
Al enige tijd is er in de samenleving een discussie gaande over het gebruik van deze termen. Het onderscheid tussen hoog- en laagopgeleid kan als stigmatiserend worden ervaren. Op dit moment wordt er nagedacht over een andere (minder stigmatiserende) indeling voor opleidingsniveau. Zodra dit bekend is zullen wij ons daarbij aansluiten.

* Kerncijfer op de Staat van Volksgezondheid en Zorg:
- Gebruik anticonceptie;
- Risico ongeplande zwangerschap.

N.B. Voor Anticonceptiegebruik wordt bij Lager onderwijs geen cijfer gegeven omdat het aantal waarnemingen te klein is.

Trends 2014-2023

Seksuele gezondheid bij personen van 16 jaar en ouder

Bron: Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) i.s.m. RIVM, Rutgers en Soa Aids Nederland, 2014-2023.

1 Risicovolle seks = laatste sekscontact met losse/betaalde sekspartner en onbeschermd; 
2 Risico ongeplande zwangerschap = seksueel actief, geen anticonceptie, niet zwanger of kinderwens bij vrouwen van 16-49 jaar (deze cijfers zijn beschikbaar vanaf 2019);
3 Hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus)-test = getest op hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus) in afgelopen 12 maanden;
4 Soa-test = getest op andere soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening) dan hiv in afgelopen 12 maanden;
5 Gebruik anticonceptiepil = gebruik anticonceptiepil onder vrouwen 16-49 jaar;
6 Anticonceptiegebruik (incl pil) = gebruik anticonceptie (inclusief de pil) onder seksueel actieve vrouwen van 16-49 jaar. Met ingang van 2021 is de vraagstelling over anticonceptiemethoden, anders dan de anticonceptiepil, gewijzigd. Waar voorheen werd gevraagd “Gebruikt u op dit moment een andere anticonceptiemethode, bijvoorbeeld condooms, een spiraal of sterilisatie?”, met als antwoordopties ‘ja’, ‘nee’ en ‘geen antwoord’,  wordt vanaf 2021 gevraagd “Gebruikt u op dit moment (nog) andere anticonceptie?”, met als antwoordopties ‘nee’, ‘ja condooms’, ‘ja, een koperspiraal’, ‘ja,een hormoonspiraal’, ‘ja, u bent gesteriliseerd’,  ‘ja uw partner is gesteriliseerd’, ‘ja een andere methode’ en ‘geen antwoord’. Het expliciet als antwoordoptie benoemen van de verschillende methoden, kan tot een hoger aantal ja-antwoorden hebben geleid. Het vergelijken van cijfers over anticonceptiegebruik van 2020 en eerder, met cijfers van 2021 en later, is hierdoor niet goed mogelijk.

* Kerncijfer op de Staat van Volksgezondheid en Zorg:
- Gebruik anticonceptie;
- Risico ongeplande zwangerschap.

# In het statistiekjaar 2020 werd de waarneming voor de Gezondheidsenquête verstoord door de coronacrisis. In een deel van het jaar was niet mogelijk om aan huis interviews af te nemen en kwam er dus alleen via internet respons binnen. Om hiermee om te kunnen gaan is het weegmodel van de Gezondheidsenquête aangepast voor het jaar 2020. Daarbij is gebruik gemaakt van tijdreeksmodellen om te kunnen corrigeren voor het wegvallen van een deel van de waarneming. Meer informatie hierover kunt u vinden in deze nota. Ook in 2021 had de waarneming voor de Gezondheidsenquête te kampen met verstoringen, als gevolg van corona(maatregelen). Daar is op dezelfde manier mee omgegaan als in 2020. Bij de interpretatie van de cijfers van 2020 en 2021 moet rekening worden gehouden dat de COVID-19-pandemie en de daarmee gepaard gaande maatregelen mogelijk invloed kunnen hebben gehad op het gedrag en de gezondheid van de geïnterviewde zelf.

Het invoeren en optimaliseren van de doelgroepenbenadering in 2021 heeft bij enkele uitkomstvariabelen invloed gehad op de cijfers. Er is door CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek), RIVM en Trimbos-instituut aanvullend onderzoek gedaan, waarbij de waarneemstrategie van 2021 is gesimuleerd op de data van 2014 tot en met 2019. Op die manier kon geschat worden hoe voor die jaren de uitkomsten op enkele kernvariabelen zouden zijn geweest als toen al de waarneemstrategie van 2021 was toegepast. Bij de kernvariabelen over het gebruik van niet-voorgeschreven medicijnen, roken, dagelijks roken, overmatig alcoholgebruik en het voldoen aan de beweegrichtlijnen werden in sommige jaren verschillen gevonden tussen de gepubliceerde en gesimuleerde uitkomsten. Deze verschillen werden met name in de jaren 2014 t/m 2017 gevonden. Over de aanvullende analyses is een nota geschreven, waarin wordt geadviseerd om uit te blijven gaan van de gepubliceerde cijfers van voorgaande jaren. Meer over deze analyse en de uitkomsten is te vinden in de nota: Dataverzamelingsproces Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor 2014-2021.