In december 2015 nam het aantal consulten van patiënten met influenza-achtige klachten snel toe bij de 2 huisartsenposten van Gezondheidscentrum Asielzoekers (GC A (gezondheidscentrum asielzoekers)) op de noodopvanglocatie Heumensoord van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers)). In de twee ziekenhuizen in Nijmegen werden meerdere bewoners van deze locatie gezien met bevestigde influenza A. Twee patiënten werden opgenomen. Dit was aanleiding om het eerder genomen besluit om alleen risicogroepen te vaccineren tegen influenza te heroverwegen en over te gaan tot grootschalige vaccinatie van alle bewoners van Heumensoord.
content
Auteurs: S. Feenstra, N. Nutma, Y. Fisscher, J. Hopman, M. Nabuurs
Infectieziekten Bulletin: november 2016, jaargang 27, nummer 9
In het najaar van 2015 werden bijna 3000 asielzoekers gehuisvest in de COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers)-noodopvanglocatie Heumensoord bij Nijmegen. Deze locatie bestond uit 30 paviljoens. Ieder paviljoen bestond uit 12 slaapvertrekken met elk 4 stapelbedden. Omdat de scheidingswanden tussen de slaapvertrekken niet tot aan het plafond reikten, was een paviljoen eigenlijk 1 grote ruimte waarin tot 96 personen sliepen. De bewoners deelden de eet-, recreatie- en sanitaire ruimte met de andere bewoners van hun ‘dorp’: per dorp waren er 800 tot 1200 bewoners. Daarnaast was er veel contact tussen de mensen uit de verschillende dorpen, bijvoorbeeld in de recreatieruimtes, waar vaak activiteiten plaatsvonden. Een situatie dus waar snelle verspreiding van aerogene infectieziekten mogelijk zou kunnen zijn.
Overleg
Op de locatie waren dagelijks vele medewerkers aanwezig. Door een groot netwerk van vrijwilligers werden veel activiteiten voor de bewoners van Heumensoord georganiseerd, zowel op als buiten het terrein. De kans op introductie van virale pathogenen zoals het influenzavirus vanuit de omgeving was daarom reëel. Dit risico werd besproken op het zogenoemde ketenpartneroverleg. Aan dit overleg dat werd georganiseerd door GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) en GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) Gelderland-Zuid, namen alle ketenpartners deel die betrokken waren bij de gezondheidszorg voor bewoners van Heumensoord. Was het zinvol om een influenzavaccinatie aan te bieden aan álle bewoners van de locatie? Dit is echter niet in lijn met de jaarlijkse influenzavaccinatiecampagne waarbij alleen aan mensen ouder dan 60 of met onderliggend lijden een influenzavaccinatie wordt aangeboden. Op Heumensoord waren vooral jongvolwassen mannen en gezinnen gehuisvest. Bij deze groep is de kans op ernstige complicaties of overlijden door influenza klein. Daarnaast was het de opzet dat de bewoners slechts enkele weken in Heumensoord zouden blijven. Een (eenmalige) grootschalige vaccinatie leidt dan niet tot de gewenste groepsimmuniteit. Na overleg met het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb (Centre for Infectious Disease Control)) van het RIVM, adviseerde het CIb om niet af te wijken van de richtlijnen voor de jaarlijkse influenzavaccinatie. De huisartsen van GC A (gezondheidscentrum asielzoekers) werden dus geadviseerd om volgens de richtlijn alle 60-plussers en mensen met onderliggend lijden op te roepen voor een vaccinatie. Uit de gegevens van het huisartsinformatie-systeem bleek dat er ongeveer 120 personen in aanmerking kwamen voor de vaccinatie. In de praktijk bleek het lastig te zijn om deze mensen te bereiken. Hierdoor waren er aan het begin van het griepseizoen nog maar enkele mensen gevaccineerd.
Influenza A
Begin december 2015 werd in het Canisius-Wilhemina Ziekenhuis (Nijmegen) bij 2 bewoners van Heumensoord een influenza A-infectie vastgesteld. Eén van de patiënten, een kind, was opgenomen. In het Radboudumc (Radboud University Medical Centre) was op hetzelfde moment een ernstig zieke patiënt uit Heumensoord opgenomen op verdenking van malaria. Deze patiënt bleek ook een influenza A-infectie te hebben.
Opnieuw werd de vraag gesteld of vaccinatie van alle bewoners zinvol zou zijn. Hierbij speelde mee dat bij bewoners van Heumensoord bij een influenza-achtig beeld andere ziekten (zoals malaria) zou moeten worden uitgesloten. En dat bij opname in een ziekenhuis aerogene en MRSA (Methicilline-resistente Staphylococcus aureus)-isolatie nodig zou zijn. Dit laatste vanwege de hogere prevalentie van BRMO (bijzonder resistente micro-organismen)- en MRSA-dragerschap bij asielzoekers. De ziekenhuizen vreesden dat zij onvoldoende isolatie capaciteit zouden hebben in geval van een grote uitbraak van influenza in Heumensoord. Daarnaast sprak GC A haar zorgen uit over de leefbaarheid in de paviljoens wanneer grote aantallen bewoners influenza zouden krijgen. Ook voorzagen ze een grote druk op de huisartsenposten in een tijd waarin ze al werden overspoeld met zorgvragen.
In december 2015 was er nauwelijks doorstroom van bewoners naar meer permanente COA-locaties. Hierdoor was er sprake van een vrijwel stabiele groep bewoners. De GGD besprak de afwegingen om een groepsvaccinatie aan te bieden opnieuw met het CIb. Vanwege het bijzondere karakter van de opvanglocatie besloot het CIb een responsteam bijeen te roepen voor overleg. Hierbij waren vertegenwoordigers van het CIb, GGD GHOR Nederland, COA, GC A, GGD Gelderland-Zuid en artsen-microbiologen van de Nijmeegse ziekenhuizen aanwezig. Na dit responsteamoverleg werd aan het COA geadviseerd om alle bewoners van Heumensoord een griepvaccinatie aan te bieden. Hierbij speelden 3 overwegingen een belangrijke rol, namelijk de uitzonderlijke grootte van de opvanglocatie, de mogelijke overbelasting van het zorgsysteem (eerste-, tweede- en derdelijnszorg) in geval van een uitbraak en het ontbreken van een ziekenboeg/cohortingsfaciliteit op de locatie.
Er werd besloten het personeel op de locatie geen vaccinatie aan te bieden, omdat zij in geval van griep thuis in goede omstandigheden zouden kunnen uitzieken. Ook was het de verwachting dat vaccinatie van personeel geen invloed zou hebben op de introductie van influenza, omdat bewoners van Heumensoord ook buiten de locatie een infectie op konden lopen. Uiteraard konden personeelsleden die tot risicogroepen behoren de vaccinatie bij hun eigen huisarts krijgen.
Vaccinatiedag
Op zaterdag 19 december 2015 organiseerde het GC A in samenwerking met GGD Gelderland-Zuid een vaccinatiedag voor alle bewoners van Heumensoord. De bewoners waren een dag eerder geïnformeerd door de COA-woonbegeleiders. Ook werden er brieven verspreid en posters opgehangen om de bewoners op de mogelijkheid van vaccinatie te attenderen. Het vaccinatieaanbod werd door de asielzoekers goed ontvangen. Bijna 60 % van de bewoners van Heumensoord liet zich op deze dag of in de dagen erna bij een van de huisartsenposten van GC A vaccineren. Het opkomstpercentage van de 5 grootste groepen bewoners was vergelijkbaar (Tabel 1).
Na de griepvaccinaties meldden zich bij het GC A nog een aantal bewoners met griepklachten. Er werden echter geen patiënten meer in het ziekenhuis opgenomen. Ook niet ten tijde van het hoogtepunt van de griepepidemie in Nederland, die vooral voor jong-volwassenen ernstig kon verlopen.
In verband met het risico op grote uitbraken van andere virale infecties onder de bewoners, bijvoorbeeld van norovirus, werden door het COA, GC A, GGD en GHOR afspraken gemaakt over opvang van patiënten op locatie (cohortverpleging) en de taakverdeling hierbij.
Conclusie
In deze bijzondere situatie waarin veel mensen dicht op elkaar verbleven lijkt een grootschalige influenzavaccinatie een goede keuze te zijn geweest. Hoewel harde bewijzen ontbreken, lijkt de vaccinatie van bijna 60% van de bewoners voldoende te zijn geweest om een uitbraak van influenza tijdens de rest van het influenzaseizoen te voorkomen.
Auteurs
S. Feenstra1, N. Nutma1 , Y. Fisscher2, J. Hopman3, M. Nabuurs4
- GGD Gelderland-Zuid
- Gezondheidscentrum Asielzoekers, Heumensoord
- Radboudumc, Nijmegen
- Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen