Poliomyelitis, ook wel polio genoemd, is een ernstige besmettelijke ziekte die veroorzaakt wordt door het poliovirus. Het virus wordt van mens op mens overgedragen. De infectie kan verlammingen geven, kan leiden tot blijvende restverschijnselen en soms tot overlijden. Vaccinatie met IPV (geinactiveerd polio vaccin) wordt in Nederland aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. De laatste polio-epidemie vond plaats in 1992/1993 onder ongevaccineerde personen.
Wat is polio?
Polio is een infectie met het poliovirus. Er zijn 3 typen poliovirus. In veel gevallen merkt een persoon niets van een infectie met het poliovirus. Bij andere personen veroorzaakt het poliovirus alleen griepachtige verschijnselen, maar bij een kleine groep veroorzaakt het poliovirus een infectie van het ruggenmerg en soms ook de hersenstam. Hierdoor kunnen verlammingen en/of hersen(vlies)ontsteking optreden. De tijd tussen besmetting en de eerste verschijnselen is meestal 7-14 dagen, nooit langer dan 35 dagen.
Bekijk de video: Wat is polio?
Ziekteverschijnselen
Meestal (90-95%) verloopt een infectie met het poliovirus zonder verschijnselen. In de andere gevallen begint het vaak met griepachtige verschijnselen. Deze verdwijnen meestal spontaan. Soms kunnen de klachten erger worden; hoofdpijn, spierpijn en braken. Het virus verspreidt zich dan via de bloedbaan en dringt het ruggenmerg binnen. Bij 1 op de 100-200 personen met een polio-infectie treedt een verlamming op, meestal aan de benen of armen, omdat de zenuwen die de bewegingen van deze lichaamsdelen aansturen beschadigd raken. Ongeveer 2-10% van de patiënten met verlammingen overlijdt omdat de zenuwen van slik- of ademhalingsspieren worden aangetast. De overige patiënten houden blijvende verlammingen en herstellen vaak maar gedeeltelijk door intensieve fysiotherapie. In ongeveer 20-30% van de mensen met een verlamming kan jaren na de infectie opnieuw spierzwakte, spierpijn, vermindering van spierweefsel en moeheid ontstaan. Dit wordt ook wel het ‘post-poliosyndroom’ genoemd.
Besmetting en preventie
Mensen kunnen elkaar besmetten via de mond (praten, schreeuwen). Ook kan iemand die in contact is geweest met ontlasting van een geïnfecteerde persoon, het virus via zijn handen in zijn mond krijgen en zo besmet raken. Handen wassen is daarom een belangrijke maatregel om verspreiding en besmetting te voorkomen.
Iemand die poliomyelitis heeft gehad is daarna alleen beschermd tegen infectie met dat type waarmee hij in het verleden geïnfecteerd was, maar niet tegen toekomstige infecties met één van de overige 2 typen. Vaccinatie met IPV (geinactiveerd polio vaccin) biedt een goede en waarschijnlijk levenslange bescherming tegen infectie met alle 3 de typen. Een gevaccineerd persoon die beschermd is tegen de ziekte, kan na contact met het virus anderen nog besmetten. Vaccinatie met IPV is sinds 1957 onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP (Rijksvaccinatie programma)).
Hoe vaak komt polio voor in Nederland?
Poliomyelitis komt in Nederland niet meer voor. De laatste uitbraak was in 1992-1993 en trad op onder personen die zich om religieuze redenen niet lieten vaccineren. Hierbij werden 71 mensen met poliomyelitis gemeld en zijn 2 mensen overleden. Veel meer mensen waren wel besmet maar niet ziek, omdat de infectie meestal zonder ziekteverschijnselen verloopt. Voordat de vaccinatie in 1957 werd ingevoerd, kwam polio vaak voor en overleden er ook regelmatig mensen aan polio. Na invoering van de vaccinatie is het aantal gevallen van polio sterk gedaald. (Figuur 1). In de afgelopen 22 jaar (1994-2016) zijn geen personen met poliomyelitis gemeld in Nederland.
Figuur 1. Meldingen van polio van 1924-1960 en 1961-2021.
Zie voor meer informatie en bronvermelding de LCI-richtlijn Poliomyelitis anterior acuta.
