Wijzigingsdatum 15-07-2024 | 16:18

In de lucht zweven deeltjes van verschillende groottes. Ultrafijn stof is een mengsel van hele kleine deeltjes, met afmetingen tot circa 100 nanometer (0,1 micrometer, 10.000 keer kleiner dan een millimeter). Deeltjes van vliegverkeer zijn bijvoorbeeld ongeveer 10-20 nanometer groot. Wegverkeer stoot deeltjes uit van ongeveer 30-50 nanometer.

De concentratie ultrafijn stof in de lucht, ook wel UFP ultrafine particles (ultrafijne deeltjes) (ultrafine particles (ultrafijne deeltjes)) (ultrafine particles) genoemd, wordt uitgedrukt in aantal deeltjes per kubieke centimeter (deeltjes/cm3). Grotere deeltjes worden fijnstof genoemd. De concentratie fijnstof wordt bepaald door het gewicht van deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer (PM2,5) of 10 micrometer (PM10). Zie onderstaande figuur "Afmeting van ultrafijn stof ten opzichte van PM2,5 en PM10".

De figuur “Afmeting van ultrafijn stof ten opzichte van PM2,5 en PM10” toont:

  • een zandkorrel;
  • menselijk haar;
  • PM10, PM2,5 en ultrafijn stof.

Dit is om de grootte van fijnstof en ultrafijn stof vergeleken met die van een zandkorrel en menselijke haar te tonen.

De figuur geeft aan dat PM10 5-7 keer in een menselijk haar past, terwijl in een deeltje PM10 passen er 4 PM2,5 deeltjes.

Ultrafijn stof is nog kleiner, en in een deeltje PM2,5 passen er in de lengte tenminste 25 ultrafijne deeltjes.

Ultrafijn stof en gezondheid

Ultrafijn stof is zo klein dat het lichaam het minder snel opruimt dan grotere deeltjes, zoals fijn stof. Daardoor blijft het langer in de longen achter na inademen. Ook kan het deeltje door de kleine omvang makkelijker via de longen in het bloed terechtkomen en zo andere organen bereiken. Ultrafijn stof is daardoor mogelijk schadelijker voor de gezondheid dan grotere deeltjes fijn stof.

Over het effect van ultrafijn stof op de gezondheid is wereldwijd nog weinig bekend. Met behulp van wetenschappelijk onderzoek wordt geprobeerd vast te stellen welke gezondheidseffecten kunnen optreden. De eerste onderzoeken tonen aan dat blootstelling aan ultrafijn stof kan leiden tot ontstekingen in de longen bij mensen. Ook zijn er aanwijzingen dat effecten mogelijk zijn op het functioneren van hart en bloedvaten. In dieren zijn daarnaast effecten op het centrale zenuwstelsel gevonden. De Wereldgezondheidsorganisatie ( WHO World Health Organization (World Health Organization)) vindt het bewijs nu nog echter te beperkt om een advies over veilige concentraties te geven.

Waar komt ultrafijn stof vandaan?

UFP ultrafine particles (ultrafijne deeltjes) (ultrafine particles (ultrafijne deeltjes)) komt direct vrij uit diverse bronnen en wordt ook gevormd in de lucht. UFP ontstaat vooral bij onvolledige verbrandingsprocessen (Gezondheidsraad, 2021a, b). De belangrijkste bronnen zijn wegverkeer, vliegverkeer, industrie, energieproductie, binnen- en zeescheepvaart, mobiele werktuigen en houtverbranding. Naast deze directe uitstoot ontstaat UFP ook in de lucht door reacties van gasvormige stoffen. De reacties van zwavelhoudende - en organische verbindingen, ammoniak en stikstofoxiden kunnen leiden tot de vorming van kleine deeltjes. De meeste ultrafijn stof in de lucht bevindt zich dicht bij een bron.

Animatie: Wat is ultrafijn stof?

Deze video is een animatie waarin wordt uitgelegd wat ultrafijn stof is. Daarvan is sprake als de deeltjes kleiner zijn dan 0,1 micrometer. Het meeste ultrafijn stof komt vrij bij verbranding door menselijk handelen. Het is niet uit te sluiten dat de huidige concentraties ultrafijn stof in de buitenlucht kunnen leiden tot gezondheidsklachten.

Meer informatie