Bevolkingsonderzoeken kunnen ziektes eerder opsporen. De ziekte is vaak nog in een vroeg stadium. Daardoor kan vroeg met een behandeling  worden gestart. 

Dat is een voordeel van bevolkingsonderzoeken. Deze onderzoeken hebben ook nadelen. Hieronder noemen we een aantal voordelen en nadelen. De voor- en nadelen verschillen kunnen per onderzoek verschillen.

Voordelen

  1. Een bevolkingsonderzoek maakt het mogelijk om ziekte in een vroeg stadium te ontdekken. Hierdoor is de behandeling vaak minder zwaar of zijn er meer keuzemogelijkheden voor behandelingen.
  2. Een bevolkingsonderzoek kan risicofactoren voor bepaalde ziektes opsporen. Dat opent de weg naar het voorkomen van die ziektes.
  3. Als een aandoening in een vroeg stadium wordt ontdekt, kan een behandeling worden ingezet waardoor sterfte en ziektelast kan worden voorkomen.
  4. Een bevolkingsonderzoek zorgt ervoor dat mensen weten waar ze aan toe zijn. Soms zijn er verschillende behandelingen mogelijk of zijn er meerdere handelingsopties. Dat stelt hen in staat een keuze te maken die bij hen past.
  5. Met de informatie van een bevolkingsonderzoek kunnen mensen besluiten gezonder te gaan leven.
  6. Een bevolkingsonderzoek kan mensen gerust stellen over hun gezondheid of dat van hun ongeboren kind.

Nadelen

  1. Een bevolkingsonderzoek kan leiden tot onnodige ongerustheid: iemand wordt doorverwezen voor aanvullend onderzoek, terwijl er niets aan de hand is. Er is dan sprake van een zogeheten fout-positieve uitslag.
  2. Een bevolkingsonderzoek kan leiden tot onterechte geruststelling. Een bevolkingsonderzoek geeft geen 100% zekerheid dat er niets aan de hand is. Er is dan sprake van een fout-negatieve uitslag.
  3. Als er een afwijking wordt gevonden, volgt er vaak een behandeling. Achteraf gezien is die behandeling niet altijd nodig, bijvoorbeeld als iemand geen last heeft van de gevonden afwijking of als de afwijking vanzelf verdwijnt. Er is dan sprake van overdiagnostiek of overbehandeling.
  4. Een bevolkingsonderzoek kan belastend zijn voor gezonde mensen. Ze ondergaan een onderzoek dat ze misschien niet prettig vinden. Sommige onderzoeken zijn belastend voor de gezondheid, zoals scans met ioniserende straling (röntgenonderzoek). En ze verkeren tijdelijk in onzekerheid als ze moeten wachten op de uitslag.
  5. Het onderzoek kan mensen confronteren met nevenbevindingen: informatie waar ze niet om gevraagd hebben en die ze wellicht liever niet hadden gehad.
  6. De uitslagen van erfelijkheidsonderzoek (DNA deoxyribonucleic acid (deoxyribonucleic acid)-onderzoek) kunnen ook consequenties hebben voor familie. Zij hebben misschien niet gevraagd om deze informatie. 

Meer informatie over de kwaliteit en voor- en nadelen van zelftesten is te vinden bij het onderwerp Gezondheidstesten.