Samenvatting

De doses straling die patiënten in Nederland bij medische diagnostiek oplopen behoren tot de laagste in Europa. Desondanks valt er op dit gebied nog steeds winst te behalen. Dit is van belang omdat de totale medische stralingsbelasting voor diagnoses de laatste jaren toeneemt. Dat komt doordat Nederlanders jaarlijks gemiddeld steeds meer medische verrichtingen ondergaan waarbij straling wordt gebruikt, zoals CT-scans. Moderne radiologische apparatuur biedt steeds meer mogelijkheden om de dosis per verrichting zo laag mogelijk te houden. Het RIVM heeft daarom geïnventariseerd welke eigenschappen van de apparatuur zijn verouderd en welke juist zijn gewenst om de dosis te verlagen. Verouderd is bijvoorbeeld apparatuur waarbij het niet mogelijk is om de omvang van de röntgenbundel te beperken. Hetzelfde geldt voor apparatuur waarbij de dosis niet automatisch wordt aangepast aan de lichaamseigenschappen van de patiënt (zoals het gewicht). Voorbeelden van geavanceerde dosisbesparende technieken zijn 'magnetische navigatie', waarbij bijvoorbeeld een hartkatheter door bloedvaten wordt geleid met behulp van magnetische velden in plaats van met röntgenstralen. State of the art is het ook als de dosis kan worden aangepast aan de verschillende fases van de hartslag (ontspannen hart of juist niet). Daarnaast bestaan er detectoren met minder elektronische ruis, waardoor het apparaat gevoeliger is en met minder straling toe kan. Belangrijk zijn verder de nieuwste wiskundige methoden waarmee het beeld wordt gereconstrueerd (iteratieve reconstructie), waardoor een lagere dosis toereikend is. Voor de stralingsbelasting van patiënten door diagnostische verrichtingen is het van belang zowel het aantal verrichtingen als de dosis per verrichting te beperken. Het huidige rapport richt zich vooral op de dosis per verrichting. Deze is relatief hoog bij CT-scans en bij interventies met een lange blootstelling aan röntgenstraling. Om de mogelijkheden van state of the art apparatuur optimaal te benutten is het van belang dat de gebruikers goed worden opgeleid en nageschoold. Dosisbesparing is extra belangrijk bij kinderen, omdat die kwetsbaarder zijn voor nadelige effecten van straling. De inventarisatie is gemaakt op basis van literatuuronderzoek en interviews met experts uit diverse beroepsgroepen (radiologen, klinisch fysici, laboranten en fabrikanten). Het onderzoek werd verricht in opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg.