De RIVM toolkits Infectieziekten bevatten materialen voor het opstellen van publieksinformatie, zoals folders en posters. Hiermee kunnen professionals in de gezondheidszorg – zoals GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) medewerkers – voorlichtingsmateriaal maken. De toolkits Infectieziekten zijn op de inhoud en het gebruik geëvalueerd. Een vragenlijstonderzoek heeft plaatsgevonden onder (communicatie) professionals infectieziektebestrijding bij de GGD-en. In totaal hebben 157 GGD-professionals de vragenlijst ingevuld. Het is resultaat is zeer positief: 94% van de respondenten is bekend met de toolkits Infectieziekten en 75% van hen gebruikt ze ook.

content

Auteur(s): L.L. van den Hoogen

Infectieziekten Bulletin, jaargang 24, nummer 7, september 2013

Inleiding

De toolkits Infectieziekten zijn ontwikkeld ter ondersteuning bij het opstellen van publieksinformatie (http://toolkits.loketgezondleven.nl/). Aan de hand van materialen uit de toolkits Infectieziekten kunnen professionals verbonden aan gezondheidszorginstellingen – zoals de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) – voorlichtingsmateriaal maken. Naast folders en posters, staan er ook losse afbeeldingen en teksten in de toolkits Infectieziekten. Tijdens het vragenlijstonderzoek waren er 10 toolkits Infectieziekten:

  • Antibioticagebruik
  • Griep & Verkoudheid
  • Hepatitis B-risicogroepen
  • Hoofdluis
  • HPV humaan papillomavirus (humaan papillomavirus)-vaccinatie
  • Q-koorts
  • Scabiës
  • Teken & Lyme
  • Voedselinfecties
  • Zwangerschap & Infecties

Aan de hand van downloadcijfers kan een indruk verkregen worden over de frequentie van het gebruik van de toolkits Infectieziekten. De verwachting is echter dat deze cijfers dat deze onbetrouwbaar zijn omdat het downloaden van materialen niet per definitie betekent dat ze ook daadwerkelijk gebruikt worden, of materialen worden juist vaker gebruikt na het downloaden. Daarnaast was de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding)) – opdrachtgever van de toolkits Infectieziekten – benieuwd naar de mening van de gebruikers over het product.

Methode

Onderzoekspopulatie

Communicatieadviseurs en gezondheidsprofessionals infectieziektebestrijding bij de GGD zijn de grootste doelgroep van de toolkits infectieziekten. Het onderzoek is onder deze groep uitgevoerd. In totaal werden 353 personen benaderd bij alle GGD’en.

De vragenlijst

Aan de hand van de conclusies van een eerder evaluatieonderzoek over de toolkits publiekscommunicatie (1) en gesprekken met betrokkenen verbonden aan het RIVM is de vragenlijst opgesteld. Overleg heeft plaatsgevonden met een communicatiemedewerker, een richtlijnontwikkelaar bij de LCI en de strategisch adviseur van het Centrum Gezond Leven (CGL Centrum Gezond Leven (Centrum Gezond Leven)). Een link naar de online vragenlijst werd per e-mail verstuurd.
Aspecten die aan bod kwamen in de vragenlijst waren: persoonlijke gegevens, bekendheid -, gebruik -, inhoud -, en meerwaarde van de toolkits Infectieziekten, de opzet van de toolkits Infectieziekten op de website en tot slot suggesties voor verbeteringen. Er waren 3 groepen respondenten die vragenlijst verschillend doorliepen:

  • Respondenten die de toolkits Infectieziekten kennen en gebruiken
  • Respondenten die de toolkits Infectieziekten kennen, maar niet gebruiken
  • Respondenten die de toolkits Infectieziekten niet kennen (en dus ook niet gebruiken)

Figuur 1: Bekendheid en gebruik van de toolkits Infectieziekten per beroepsgroep
(klik op afbeelding voor pdf-versie)

 

 

Resultaten

Respons

Na sluiting van de onlinevragenlijst hadden 157 professionals de vragenlijst ingevuld (47%), waarvan 134 compleet (40%). De vermoedelijke redenen voor non-respons zijn:

  • De periode waarin de vragenlijst is uitgezet was een drukke periode waarin de kerstdagen en de jaarwisseling vielen;
  • Gedurende het onderzoek liepen er nog 2 vragenlijstonderzoeken onder dezelfde doelgroep;
  • Het gebruikte adressenbestand is verouderd en zeer waarschijnlijk ‘vervuild’ met e-mailadressen van personen die niet tot de doelgroep behoren.

Figuur 2: Gebruik van de toolkits Infectieziekten. Downloadcijfers december 2011 - december 2012
(klik op afbeelding voor pdf-versie)

 

 

Wie maakt gebruik van de toolkits Infectieziekten en hoe vaak worden ze gebruikt?

De bekendheid van de toolkits Infectieziekten onder de responderende artsen en verpleegkundigen infectieziektebestrijding is zeer goed (respectievelijk 97% en 99%). De bekendheid onder communicatieadviseurs is naar verhouding minder (73%).
(Figuur 1) 75% Van de respondenten die bekend is met de toolkits Infectieziekten gebruikt deze ook. Verpleegkundigen Infectieziektebestrijding maken het meest gebruik van de toolkits Infectieziekten.

De toolkits Hepatitis B, Antibioticagebruik en HPV worden door minder dan 1 op de 5 (communicatie) professionals in infectieziektebestrijding bij de GGD gebruikt. (Figuur 2) De toolkit Teken & Lyme wordt veruit het meest gebruikt, met daarna de toolkits Griep & Verkoudheid en Scabiës. Niet-gebruikers van de toolkits Infectieziekten geven als voornaamste reden dat zij niet aan de toolkits Infectieziekten denken/er niet vertrouwd mee zijn en dat zij het te veel werk vinden om materialen om te bouwen naar eigen communicatiemiddelen.
Zoals genoemd werd verwacht dat downloadcijfers niet betrouwbaar zijn om inzicht te krijgen in het gebruik van de toolkits Infectieziekten. Figuur 2 laat zien dat de trend van het gebruik van de toolkits Infectieziekten, zoals dat naar voren kwam uit de vragenlijst, echter wel veelal overeen komt met de downloadcijfers. De discrepantie tussen het gebruik en de downloadcijfers van de toolkits Hoofdluis en Antibioticagebruik zou verklaard kunnen worden door de doelgroep van dit onderzoek. De vragenlijst in dit evaluatieonderzoek is alleen afgenomen onder professionals infectieziektebestrijding. Mogelijk wordt de toolkit Hoofdluis meer gebruikt binnen de afdeling Jeugd van de GGD en de toolkit Antibioticagebruik meer gebruikt buiten de GGD, bijvoorbeeld in ziekenhuizen.

Vervullen de toolkits Infectieziekten de wensen/behoeften van de gebruikers?

Het gebruik van de toolkits Infectieziekten komt veelal overeen met het ervaren nut. Gebruikers zien de toolkits Infectieziekten als een meerwaarde omdat de informatie de kwaliteitswaarborg heeft van het RIVM en haar partners. Daarnaast hoeft men zelf geen materialen meer te ontwikkelen en hoeft men niet lang te zoeken naar informatie op het internet. Van de folder/brochure wordt veruit het meeste gebruik gemaakt (89%). Daarnaast gebruiken ongeveer 1 op de 3 professionals de (informatieve) teksten, de foto’s/afbeeldingen en de voorbeeldbrieven. Minder dan 5% maakt gebruik van de nieuwsberichten, grafieken/tabellen, banners en advertenties. De spelletjes/quizzen worden ook weinig gebruikt maar deze lijken zelf hun weg te vinden naar de einddoelgroep: het publiek. Dat blijkt uit het feit dat de downloadcijfers van bijvoorbeeld het spel en de film uit de toolkit Teken & Lyme zeer hoog zijn. Zo is het spel Teek Control sinds de lancering eind maart 2012 tot begin januari 2013 (9 maanden) ruim 24,000 keer gespeeld. (3) Wanneer respondenten materialen bij andere organisaties/instellingen dan blijft het zoeken meestal beperkt tot binnen de GGD. Ook wordt het, inmiddels opgeheven, Nederlands Hepatitis Centrum (NHC Nationaal hepatitis centrum (Nationaal hepatitis centrum)) vaak genoemd. Onderwerpen die ontbreken volgens de respondenten zijn Hygiëne, Noro- en/rotavirus, Vlekjesziekten (op kinderdagverblijven), Zoönosen en MRSA Methicilline-resistente Staphylococcus aureus (Methicilline-resistente Staphylococcus aureus).

Gebruik website en online tools

Hoewel de website door de meerderheid van de gebruikers als prettig wordt ervaren, vindt ook een aanzienlijk gedeelte van de gebruikers deze niet prettig in het gebruik (40%). Enkele respondenten merken op dat er op de website veel informatie over de toolkits staat waardoor de materialen zelf soms lastig te vinden zijn.
Geen van de respondenten gebruikt het persoonlijke account Mijn Toolkits. Slechts 18% gebruikt de Nieuwsbrief Toolkits Publiekscommunicatie. Daarmee kan worden gesteld dat deze (online) tools niet aan de wensen/behoeften van de gebruikers voldoen.

Op welke manier kunnen de toolkits Infectieziekten verbeterd worden?

Volgens de gebruikers zijn de toolkits Scabiës, Antibioticagebruik, Hepatitis B en Griep & Verkoudheid aan verbetering toe. De toolkit Scabiës werd tijdens het onderzoek al geactualiseerd. Naast de al genoemde punten ter verbetering zijn verdere suggesties onder andere:

  • Vereenvoudig het taalgebruik van middelen in de toolkits Infectieziekten;
  • Maak kortere films: 1 – 1,5 minuut;
  • Maak een toolkit Beeldbank waarin alle afbeeldingen staan per onderwerp.

Conclusie

94% Van de respondenten, professionals infectieziektebestrijding bij de GGD, kent de toolkits Infectieziekten en 75% van hen gebruikt ze ook. Met name verpleegkundigen Infectieziektebestrijding maken gebruik van de toolkits Infectieziekten. De toolkits Teken&Lyme, Griep&Verkoudheid en Scabiës worden het meeste gebruikt. Er kan worden geconcludeerd dat de toolkits Infectieziekten over het algemeen een nuttige aanvulling zijn in de publiekscommunicatie van infectieziekten. Sinds het onderzoek is de toolkit Rabiës nieuw ontwikkeld en is de toolkit Hygiëne in ontwikkeling. Daarnaast zullen een aantal toolkits worden herzien.

Auteur

L.L. van den Hoogen, faculteit Biomedische Wetenschappen, Radboud Universiteit Nijmegen. Stagiair RIVM.

Correspondentie

lotusvdhoogen@hotmail.com

Literatuur

  1. A. Meijer, Evaluatie van de Toolkits voor publiekscommunicatie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Universiteit Utrecht en RIVM, 2011.
  2. Achtergrondnotitie. Toolkits voor publiekscommunicatie. Intern document. RIVM, 2010.
  3. Downloadcijfers verkregen via Fedor Gassner, LCI, houder van de toolkit Teken & Lyme.