Het geheel van operatieve zorg is een complex proces waar veel mensen bij betrokken zijn. Tekortkomingen in dit proces kunnen bij de patiënt tot aanmerkelijke gezondheidsschade leiden. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ Inspectie voor de Gezondheidszorg (Inspectie voor de Gezondheidszorg)) heeft de afgelopen jaren geconcludeerd dat de operatieve zorg aantoonbaar beter is geworden, met name op het gebied van veiligheid en hygiëne. Echter, verdere verbetering is nog steeds noodzakelijk. (1) Kijkend naar het Maasstad Ziekenhuis bleek dat er ook nog verdere verbetering mogelijk was op het gebied van hygiëne en infectiepreventie.
De laatste jaren is veel gedragsgerelateerd onderzoek verricht met betrekking tot vooral het onderwerp handhygiëne. (2) Hierop inhakend werd binnen het Maasstad Ziekenhuis naar een andere manier gezocht om de basisgedragsregels betreffende hygiëne en infectiepreventie bij de medewerkers op een goede manier te implementeren.

Waarom is een code anders dan een protocol?

Een code is een expliciete beschrijving van de regel- en wetgeving, vooral met betrekking op het gedrag van mensen uit bepaalde beroepsgroepen of gericht op specifieke situaties binnen een organisatie. (3) De protocollen liggen hier vanzelfsprekend aan ten grondslag, maar de code beslaat meer dan alleen maar een verzameling van protocollen:

• Een code vraagt commitment van niet alleen de medewerkers op de OK , maar ook van medisch specialisten en de Raad van Bestuur;
• Een code beoogt een andere manier van denken,over het invoeren van regel- en wetgeving op het gebied van onder andere infectiepreventie.
   

  ---

Allereerst werd gekeken wat de inhoud van de hygiëne- en infectiepreventiecode zou moeten zijn. In deze hygiëne- en infectiepreventiecode zijn ‘spelregels’ opgenomen, die goede zorg en patiëntveiligheid bevorderen op het gebied van infectiepreventie opgenomen. Deze hygiëne en infectiepreventiecode is gebaseerd op de geldende richtlijnen in Nederland, de richtlijnen van de landelijke Werkgroep Infectie Preventie (WIP Werkgroep Infectiepreventie (Werkgroep Infectiepreventie)), het beheersplan luchtkwaliteit en het Reglement OK-complex Maasstad Ziekenhuis. (4,5,6)

Een hygiënewerkgroep OK werd samengesteld. Deze bestond uit de zorgmanager OK, een chirurg, orthopedisch chirurg, anesthesioloog (dagelijkse bestuur OK), teamleiders operatieassistenten, anesthesie-
medewerkers, recoveryverpleegkundigen en de deskundige infectiepreventie (DIP). De werkgroep komt minimaal 1 keer per maand bij elkaar en zo nodig vaker. Gebleken is dat de hygiënewerkgroep vaker bij elkaar kwam tijdens de ontwikkeling en implementatie van de hygiëne en infectiepreventiecode. Hierbij waren de korte lijnen en samenwerking met elkaar van groot belang.

Voorafgaand aan de daadwerkelijke implementatiefase werd de hygiëne- en infectiepreventiecode goedgekeurd door de Raad van Bestuur, het Bureau voor Kwaliteit en Veiligheid (Bureau K&V) en de Infectiepreventiecommissie. Dit was een positieve ontwikkeling met betrekking tot het creëren van draagvlak en bekendheid van de hygiëne- en infectiepreventiecode binnen het Maasstad Ziekenhuis. Het communicatieplan werd opgesteld in samenwerking met een interne communicatieadviseur van het Maasstad Ziekenhuis en de afdeling Human Resources. Op deze manier werden alle medewerkers en medisch specialisten op een eenduidige manier geïnformeerd.

Inhoud Hygiëne- en Infectie-preventiecode OK-complex

De Hygiëne- en Infectiepreventiecode OK-complex is gericht op verschillende onderdelen:

• Algemeen, in dit hoofdstuk wordt ingegaan op o.a. de luchtbehandeling, reiniging en desinfectie;
• Medewerkers, hier is vooral het onderwerp algemene voorzorgsmaatregelen een belangrijk onderdeel, verder komen ook Arbo-gerelateerde onderwerpen aan bod;
• Handreiniging en desinfectie, waarbij de indicaties voor handdesinfectie en de preoperatieve handdesinfectie worden beschreven;
• Patiënten en patiëntenlocatie dagbehandeling, in deze hoofdstukken komen onder meer het vervoer, kleding en preoperatief ontharen van patiënten aan bod.

Alle medewerkers werden gelijktijdig op de hoogte gesteld van de nieuwe Hygiene- en Infectiepreventiecode OK-complex. Men kreeg de papieren versie van de code persoonlijk per post en de digitale versie via email toegestuurd. Nieuwe OK-medewerkers krijgen de hygiëne- en infectiepreventiecode OK-complex uitgereikt op hun eerste werkdag. Tijdens presentaties en workshops werd uitgelegd wat het doel en belang is van de hygiëne- en infectiepreventiecode en hoe de code in de praktijk gebruikt wordt.

In april 2013 werd de hygiëne- en infectiepreventiecode ingevoerd. De effecten na de introductie zijn uitermate positief te noemen. De samenwerking tussen de OK-medewerkers en de afdeling infectiepreventie verloopt soepel en er zijn korte lijnen. Tijdens quickscans, maar ook door de OK-teamleiders worden geen of weinig onregelmatigheden gezien met betrekking tot algemene voorzorgsmaatregelen en infectiepreventie. De medewerkers zijn zich meer bewust van hygiëne- en infectiepreventieaspecten en handelen hier ook naar.
Naar aanleiding van de succesvolle invoering van deze code is de afdeling infectiepreventie samen met de werkgroep Ontwikkeling en implementatie hygiëne- en infectiepreventiecode poliklinieken en functieafdelingen gestart om een soortgelijke code te ontwikkelen en te implementeren voor poliklinieken en functieafdelingen van het Maasstad Ziekenhuis.

Hygiëne en infectiepreventie op de OK vereisen betrokkenheid, professionaliteit en verantwoordelijkheid van de medewerkers. Daarom heeft het Maastad Ziekenhuis een hygiëne- en infectiepreventiecode ontwikkeld. Deze code beschrijft welke hygiëne-eisen worden gesteld aan het handelen, de materialen en de ruimtes die de OK-medewerkers gebruiken. Tijdens de ontwikkeling en implementatie werd duidelijk dat het creëren van draagvlak heel belangrijk is. Structurele verbeteringen van de patiëntveiligheid in complexe zorgprocessen zijn mogelijk met een gezamenlijke aanpak en ondersteuning van de Raad van Bestuur, het bestuur van de medische staf en de afdeling infectiepreventie. (1) De Hygiene- en Infectiepreventiecode OK-complex gaat in de nabije toekomst binnen het Maasstad Ziekenhuis dienen als voorbeeld voor andere hygiëne- en infectiepreventiecodes voor de andere afdelingen en mogelijk ook voor andere gezondheidszorginstellingen.

Auteurs

C. de Bot¹, C. Riekwel^­1, L. de Graaf-Miltenburg², R. van den Dool³

1. Deskundige Infectiepreventie, Maasstad Ziekenhuis Rotterdam
2. Deskundige Infectiepreventie, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Maasstad Ziekenhuis Rotterdam
3. Zorgmanager OK-complex, Maasstad Ziekenhuis Rotterdam Correspondentie

Correspondentie
BotC@maasstadziekenhuis.nl

Literatuur

1. Inspectie voor de Gezondheidszorg. Operatieve zorg aantoonbaar beter, mei 2012
2. Erasmus V, Compliance to Hand Hygiene Guidelines in Hospital Care. A stepwise behavioural approach, april 2012
3. Van Es R, Bahlmann T, (2000) Ethiek in adviesprocessen, Uitgeverij Kluwer BV
4. Richtlijnen Werkgroep Infectie Preventie (www.wip.nl)
5. Beheersplan luchtbehandeling voor de operatiekamer, G. Walenkamp e.a. 2005
6. DKSE Reglement OK-complex Maasstad Ziekenhuis