Formatie-uitbreiding

Uitbreiding van de formatie binnen de AIP afdeling infectie preventie (afdeling infectie preventie) werd als noodzakelijk gezien, omdat van de werkvloer voortdurend signalen kwamen dat ondersteuning vanuit de AIP wenselijk was. Om die redenen besloot de directie financiën beschikbaar te stellen om de AIP te versterken met 8, reeds binnen het ziekenhuis aangestelde verpleegkundigen of zorgmedewerkers. Deze ervaren medewerkers, afkomstig van de verschillende zorgafdelingen, zijn ieder 8 uur per week inzetbaar ten behoeve van de AIP. De formatieleverende afdelingen werden hiervoor financieel gecompenseerd. Op deze wijze levert de organisatie gezamenlijk de benodigde formatie onder de naam van Contactpersoon Infectie Preventie (CIP).
De CIP verlaat op die ene dag per week de eigen afdeling ook daadwerkelijk, en is ziekenhuisbreed werkzaam ter ondersteuning van de AIP. Met deze maatregel hoopte de directie niet alleen de AIP te versterken, maar bovendien ook de kennis en kunde rondom infectiepreventie op de werkvloer te vergroten.
De verpleegkundige adviesraad van het Maasstad Ziekenhuis ondersteunde het plan van de directie om de verpleegkundige professionaliteit in te zetten ten behoeve van de verbeteringen op het gebied van ziekenhuishygiëne en infectiepreventie van harte.

De CIP wordt aangesteld om voorlichting te geven over de deelgebieden van de infectiepreventie en de kennis en naleving van hygiënerichtlijnen te toetsen, om uiteindelijk het hygiënebewustzijn te bevorderen, te stimuleren en uit te dragen.

Wie kunnen CIP worden?

Ervaren zorgmedewerkers van het Maasstad Ziekenhuis die duidelijk en aantoonbaar interesse hebben voor ziekenhuishygiëne en infectiepreventie komen in aanmerking voor deze CIP-functie. De CIP moet het optimaliseren van de werkprocessen op infectiepreventie gebied als een uitdaging zien, dient goed in staat te zijn binnen een multidisciplinair team samen te werken, enthousiast zijn en beschikken over uitstekende communicatieve eigenschappen. Voorbeelden van dergelijke functionarissen zijn: verpleegkundigen die werkzaam zijn op een intensive care, verpleegafdeling of polikliniek, OK-assistenten, functieassistenten, doktersassistenten, artsen enzovoorts. De CIP moet een dienstverband van minimaal 60% bij het Maasstad Ziekenhuis hebben en tijdens dagdiensten beschikbaar zijn. Via een vacature op intranet zijn medewerkers opgeroepen om te solliciteren naar deze functie. Medewerkers met belangstelling konden een sollicitatiebrief te schrijven waarin de belangstelling, motivatie en contactgegevens aangegeven dienden te worden. De selectieprocedure (brief en gesprek) heeft geleid tot het benoemen van 8 contactpersonen infectiepreventie.

Werkterrein van de CIP

De CIP kan op de eigen zorgafdeling, maar ook ziekenhuisbreed worden ingezet: Intensive Care, brandwondencentrum, standaard verpleegafdelingen, observatorium, functieafdelingen, OK-centrum, dagbehandeling, poliklinieken etc.

De CIP ondersteunt de AIP bij het implementeren van richtlijnen en protocollen op het gebied van infectiepreventie. Bovendien draagt de CIP het beleid met betrekking tot infectiepreventie en ziekenhuishygiëne uit en fungeert als aanspreekpunt voor afdelingen binnen het Maasstad Ziekenhuis. Daarnaast fungeert de CIP als vraagbaak en heeft een stimulerende rol met betrekking tot de bewustwording op het gebied van infectiepreventie op de werkvloer. Dit om een professioneel gedrag te bewerkstelligen dat gericht is op het verminderen van (kruis)besmettingen op de (verpleeg)afdelingen. De CIP richt zich met name op de medewerkers van patiëntgebonden afdelingen en ondersteunt de AIP bij het verrichten van monitoring van infectiepreventie items (voorbeeld bij het uitvoeren van quick scans, audits en infectieregistraties).

Na de verplichte basistraining, volgt een inwerkperiode waarna de CIP per week 2 dagdelen (8 uren per week) werkzaam is ten behoeve van de AIP. De zorgafdeling waar de CIP werkzaam is, wordt volledig gecompenseerd voor het detacheren van de medewerker.

De (eind)verantwoordelijkheid voor de invoering en bewaking van het infectiepreventiebeleid in de instelling blijft in handen van de AIP. Binnen de instelling en op de (verpleeg)afdeling is draagvlak aanwezig voor het aanstellen en optimaal laten functioneren van de CIP. De CIP ontvangt supervisie/begeleiding vanuit de AIP en de deskundige infectiepreventie (DIP) die de coaching van de CIP in het takenpakket heeft. Minimaal eenmaal per maand is er een overleg met de DIP, waarin werkzaamheden en actiepunten worden afgestemd.
De AIP plant bijeenkomsten voor de CIP en verzorgt de voorbereiding en verslaglegging van de bijeenkomsten.

Training

Na de selectie van 8 medewerkers volgde vanaf het voorjaar van 2012 een training op het gebied van hygiëne en infectiepreventie. De training had een looptijd tot januari 2013. Gedurende de trainings periode werd reeds gestart met de CIP-werkzaamheden, zoals het uitvoeren van audits en instructies rondom infectiepreventie items. Specifieke onderwerpen die in de opleiding werden opgenomen waren onder andere:

• Microbiologie
• Besmettingsroutes
• Persoonlijke hygiëne
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
• Handhygiëne
• Isolatiemaatregelen
• Specifieke infectieziekten
• Reinigen, desinfectie en sterilisatie
• Auditeren

De themagestuurde training, waarbij de zelfwerkzaamheid werd bevorderd door individuele - en groepsopdrachten, werd in samenwerking tussen de AIP en een externe trainer uitgevoerd. De scholing van de CIP ging uit van het principe van ‘train de trainer’, waardoor iedere CIP een bijdrage kon leveren aan het vergroten van de kennis in de organisatie en een positieve cultuur in het Maasstad Ziekenhuis op het gebied van infectiepreventie. Belangrijk is het nauwe contact van de CIP met de AIP. Zo is telkens een medewerker van de AIP bij de training aanwezig en is een vaste aanspreekpunt voor de CIP. Bovendien worden de bevindingen van de CIP-audits in de werkbespreking van de AIP teruggekoppeld.

Gelijktijdig met de training werden ziekenhuisbreed specifieke opdrachten uitgevoerd door de CIP. Zo zijn audits uitgevoerd met betrekking tot persoonlijke hygiëne en handhygiëne. In het najaar van 2012 stond isolatieverpleging op het auditprogramma. De geauditeerde afdelingen werden door middel van persoonlijke terugkoppeling door de CIP en schriftelijke rapportage van de AIP op de hoogte gebracht van de bevindingen. Op deze manier werden de beoogde doelstellingen zoals aandacht voor infectiepreventie onderwerpen en de zichtbaarheid van de infectiepreventie professionals (CIP en DIP) bewerkstelligd.

Functioneren

De CIP's hebben in het afgelopen jaar veel aandacht gekregen in het Maasstad Ziekenhuis. Zo werd de start van de training een officieel moment dat werd bijgewoond door de directie. Vervolgens is ruim aandacht aan de CIP's besteed in de krant van het Maasstad Ziekenhuis en ook op het intranet stond regelmatig nieuws over hun werkzaamheden. Op deze manier werd het fenomeen CIP al snel een begrip in het ziekenhuis.

Het functioneren van de CIP wordt 1 keer per half jaar geëvalueerd. Tijdens het evaluatiegesprek bespreken de CIP en de DIP de realisatie van het takenpakket van de CIP op de (verpleeg)afdeling, de bevorderende en belemmerende factoren en de punten (interventies, vaardigheden, ondersteuning, scholing enz.) die verder ontwikkeld dienen te worden.

Het aanstellen van CIP's is een belangrijke ondersteuning voor de AIP en creëert meer draagvlak voor het ziekenhuisbrede infectiepreventiebeleid, maar tegelijkertijd betekent dit ook belangrijke tijdsinvestering vanuit de AIP naar deze groep medewerkers. De AIP-werkwijze met betrekking tot CIP's dient daarom goed vastgelegd en ingebed te zijn in de organisatiestructuur van de afdeling. De continuïteit en de kwaliteit van de taken van de CIP worden op deze manier geborgd.

Discussie en conclusie

Naar aanleiding van de uitbraak van de Klebsiella-OXA Oxacilline hydrolyserend metallo beta lactamase (Oxacilline hydrolyserend metallo beta lactamase) 48 in het Maasstad Ziekenhuis is het belang van een duidelijk aanwezige, zichtbare en aanspreekbare AIP door de directie onderstreept. Naast het opzetten van een bureau Kwaliteit en Veiligheid is specifiek gekozen voor de ondersteuning van de AIP middels het inzetten van CIP's vanuit verschillende afdelingen van het ziekenhuis.

De CIP geeft samen met de AIP voorlichting over deelgebieden van de infectiepreventie en heeft als taak om de kennis en naleving hygiënerichtlijnen te toetsen om uiteindelijk het hygiëne bewustzijn te bevorderen en te stimuleren. De AIP is en blijft verantwoordelijk voor het infectiepreventiebeleid en wordt in haar taken ondersteund door de CIP.

Een officiële wervingsprocedure, financieel gesteund door de directie zorgt voor een unieke situatie, aangezien de CIP per week voor 8 uren gedetacheerd wordt om de specifieke CIP-taken te vervullen. De afdelingen waarvan de CIP's afkomstig zijn worden financieel gecompenseerd, waardoor het normale werkproces niet verstoord wordt. Dit is in contrast met de veel voorkomende situatie in andere ziekenhuizen, waar specifieke extra hygiënetaken worden uitgevoerd door zorgmedewerkers waarbij vervolgens tijdgebrek en het niet stellen van infectiepreventieprioriteiten valkuilen zijn voor continuïteit van dergelijke initiatieven.

De scholing, instructie en continuïteit in werkzaamheden van de CIP's zijn items die een tijdsinvestering van de AIP vergen. De effectiviteit van deze investering verdient zich terug in het uitdragen van het infectiepreventiebeleid in het ziekenhuis. Het is om deze reden belangrijk dat de CIP-werkwijze goed ingebed is in de organisatiestructuur van de AIP.

Ook bij eventuele uitbreiding van de formatie van het infectie-preventieteam, zal het aantal CIP's in de toekomst gehandhaafd blijven, aangezien een duidelijke taakafbakening van zowel CIP's als DIP's gemaakt is. Bovendien is de meerwaarde van de CIP's op het gebied van het naleven en uitvoeren van het infectiepreventiebeleid in het Maasstad Ziekenhuis gebleken.

De discussie rondom het aanstellen van DIP's in de Nederlandse ziekenhuizen is en blijft een actueel onderwerp dat extra bemoeilijkt wordt door een tekort op de arbeidsmarkt. Gezien de toenemende infectiepreventieproblematiek zal het in de toekomst steeds vaker noodzakelijk zijn om alternatieve oplossingen te zoeken om de bewustwording rondom infectiepreventie bij zorgmedewerkers te bevorderen. Het opleiden van DIP's blijft vanzelfsprekend essentieel, en daarnaast kan het ziekenhuisbreed inzetten van ondersteunende functionarissen zoals CIP's een belangrijke bijdrage leveren. Het vrij maken van formatie ten behoeve van CIP's is binnen het Maasstad Ziekenhuis een functionele oplossing gebleken, dat als voorbeeld zou kunnen dienen voor andere ziekenhuizen en gezondheidsinstellingen in Nederland.

Auteurs

L. de Graaf-Miltenburg¹, A. Troelstra², W. Bras³, J. Nelson-Melching⁴

1. 1. Deskundige infectiepreventie, en initiatiefnemer CIP-project UMCU Universitair Medisch Centrum Utrecht (Universitair Medisch Centrum Utrecht), Utrecht en Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam
2. 2. Arts-microbioloog en initiatiefnemer CIP-project, UMCU, Utrecht en Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam
3. 3. Deskundige infectiepreventie, ondersteuner CIP-project, Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam
4. 4. Zelfstandig Deskundige infectiepreventie, trainer CIP-project

Correspondentie
L.degraaf@umcutrecht.nl