C. Rozendaal GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)-professionals die reizigers adviseren hebben dagelijks met vaccineren te maken Reizigers krijgen advies op het gebied van hun gezondheid en daarnaast krijgen zij vaccinaties aangeboden ter preventie van infectieziekten. Reizigers kiezen meer bewust voor vaccinatie(s) wanneer zij de aangeboden informatie en de gangbare manier van voorlichten goed begrijpen. Dit artikel beschrijft een onderzoek onder reizigers naar de effectiviteit en doelmatigheid van voorlichten in samenhang met vaccineren: een evidence based practice benadering.

Jaarlijks maken 1 tot 1,5 miljoen Nederlanders verre of minder verre reizen voor vakantie, werk, studie of familiebezoek. De doelgroep reizigers is zeer gevarieerd qua leeftijd, gezondheid, achtergrond, afkomst en kennisniveau. Het principe informed consent is een van de grondbeginselen bij vaccineren: om tot een goede keuze in beschermende vaccinaties te komen, is het belangrijk dat de voorlichting en informatie gedegen, duidelijk, begrijpelijk en vooral toepasbaar zijn.
Vaccinaties die verplicht zijn bij binnenkomst in een land of voor het verkrijgen van een visum roepen over het algemeen weinig vragen op. Anders ligt het wanneer vaccinaties aanbevolen worden. Dit vraagt om meer uitleg: waarom is het nodig dat reizigers zich laten vaccineren, wat is het voordeel van vaccineren, wat is het risico wanneer men het niet doet, welke kosten brengt vaccineren met zich mee? Een bijkomende factor is dat de reiziger tegenwoordig geen beeld meer heeft hoe een infectieziekte er uit ziet, en het belang van vaccineren daarom niet inziet of bagatelliseert. Het is belangrijk om eerst te weten hoe een ziekte opgelopen wordt, wil men deze ziekte kunnen voorkomen.

Tijdens een consult krijgt de reiziger in korte tijd veel informatie te verwerken, ook al wordt de voorlichting beperkt tot de meest relevante preventieve en actuele gezondheidsonderwerpen. Hoe eenvoudiger, duidelijker en begrijpelijker de voorlichting is, hoe bewuster de reiziger eigen keuzes voor vaccinatie(s) maakt, en de noodzaak van aanpassing van reisgedrag inziet.

Wat weet de reiziger van hepatitis A en B ?

De GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) Midden-Nederland deed een onderzoek bij een groep reizigers (n=116) naar hun huidige kennisniveau over hepatitis A en B. Hierbij werd gebruik gemaakt van open en gesloten vragen. De deelnemers waren cliënten die voor de eerste keer kwamen en cliënten die al eerder op een reizigersconsult waren geweest en de informatie al hadden gekregen. Wat weten deze beide groepen reizigers van hepatitis A en/of B ? Weten zij wat hepatitis is, en hoe beide infectieziekten worden opgelopen en te voorkomen zijn? Het resultaat wees uit dat zowel nieuwe reizigers, als de reizigers die voor herhaalvaccinatie(s) kwamen, niet of nauwelijks wisten wat hepatitis A en B is en hoe het opgelopen wordt (84%). Slechts 16% van de reizigers wist iets van de ziekten af. Informatie op het internet en in folders werd niet gelezen en/of onvoldoende begrepen.

Figuur 1 Voorlichtingskaart

Hoe is voorlichting bij reizigersvaccinatie te verbeteren?

Naar aanleiding van deze uitkomst is een voorlichtingskaart gemaakt met foto’s (figuur 1) die informatie geven over de risicofactoren van hepatitis A en B. Gedoseerde informatie is van belang omdat het een moeilijk onderwerp voor reizigers blijkt te zijn, eerst wordt over hepatitis A gesproken, daarna over hepatitis B. De informatie over vaccinatieseries wordt in een schematische afbeelding getoond zodat men kan zien waaruit deze bestaat, en met welke tussenpozen de vaccinaties gegeven worden. Het is belangrijk dat reizigers begrijpen dat een vaccinatieserie afgemaakt dient te worden, om de aangegeven bescherming te verkrijgen. Wie thuis de informatie nog eens wil nazien kan een flyer van de voorlichtingskaart meenemen. Visuele informatie komt compliance ten goede.

De effectiviteit van de kaart werd na een half jaar gemeten, dit is het tijdstip waarop reizigers voor herhaalvaccinaties terug komen. In een controlegroep werd onderzocht hoe het met de kennis over hepatitis A en/of B was gesteld. In de controlegroep (n=150) werd gezien dat van de reizigers die op de oude, mondelinge manier waren voorgelicht (n=63) slechts 33% kon herhalen wat de risicofactoren van hepatitis A en/of B zijn. In de controlegroep die met de kaart waren voorgelicht (n=87) wist 85% wat de risicofactoren zijn, een significante stijging in het kennisniveau. Het blijkt dus dat de informatie beter wordt onthouden met behulp van beeldmateriaal.

Conclusie

Reizigers die voorgelicht worden met behulp van de visuele voorlichtingskaart hebben een beter inzicht in hoe infectieziekten opgelopen worden en hoe ze te voorkomen zijn. Zij maken daardoor meer bewust een keuze voor beschermende vaccinaties en aanpassing van het reisgedrag. De voorlichtingskaart is inmiddels landelijk bij veel vaccinerende instanties in gebruik.

Auteur


C. Rozendaal, afdeling Reizigersadvisering, GGD Midden-Nederland

Correspondentie

C. Rozendaal | cmrozendaal@xs4all.nl